Варатын

Саўгас «Радзіма»

Згодна Усесаюзнаму перапісу насельніцтва, у 1959 г. у Ператрутаўскім Варатыне пражывалі 132 жыхары, у Капліцкім Варатыне – 195.
У 1960 г. Даманавіцкі раён быў расфарміраваны. На базе 12 яго калгасаў быў створаны саўгас “Азарычы”, які ўзначаліў былы першы сакратар Даманавіцкага РК КПБ Пастухоў Іван Паўлавіч. Капліцкі і Савіцкі сельсаветы ўвайшлі ў склад Калінкавіцкага раёна.
У 1961 г. у сувязі з выдзялененнем з саўгаса “Азарычы” часткі зямель і стварэннем на іх базе саўгаса “Каплічы”, які ўзначаліў Павел Александроў, вёскі Дубнякі, Ператрутаўскі і Капліцкі Варатын сталі аддзяленнем новастворанага саўгаса.
Так працягвалася да сту-дзеня 1964 г., калі быў створаны саўгас “Трамлянскі” з цэнтрам у Савічах. Варатын і Дубнякі ўвайшлі ў склад саўгаса “Трамлянскі”, а вёскі ў адміністрацыйна-тэрытарыяльным падпарадкаванні былі перададзены Савіцкаму сельсавету.
Хто яго ведае, як бы склаўся дальнейшы лёс гэтых вёсак і яе жыхароў, калі б у канцы 70-х гадоў мінулага стагоддзя “наверсе” не было прынята рашэнне аб будаўніцтве на месцы акаляючых Дубнякі і Варатыноў балот сучаснага сельскагаспадарчага прадпрыемства па вытворчасці мяса-малочнай прадукцыі.
У 1987 г. загадчык сельгас-аддзела газеты “За камунізм” Уладзімір Смоляр у сваім артыкуле “І стала явай мара” расказваў, як гэта было:
“На стыку межаў Акцябрскага, Петрыкаўскага і Калінкавіцкага раёнаў, у водападзеле рэк Пціч і Трэмля вякамі ляжала ўрочышча «Гала» — неабсяжная забалочаная зямля. З крыўдай глядзеў на гэтыя гіблыя прасторы паляшук, адкуль летам прыносіліся ра-зам з тлумным ветрам хмары машкарэчы. Карысці ад такіх угоддзяў было нямнога. Хіба што ў піліпаўскія маразы, і то не ўсюды, можна было прыступіцца з касой, каб сабраць тут капу чахлай асакі ды касматага чароту на пракорм худобе.
Была ў палешука адвечная мара асушыць балоты. Ды як падступіцца да іх? Ключ да скарбніцы палескіх балот быў у руках меліяратараў. За імі заставалася апошняе слова — быць ці не быць гэтай зямлі квітнеючай нівай. У наш час мара стала явай — на адваяваных у балот землях пабудавана буйнейшая ў раёне гаспадарка па адкорму жывёлы — саўгас «Радзіма».
<…>У канцы 70-х гадоў давялося ўпершыню ўбачыць будучы саўгас. Праўда, было гэта яшчэ на макеце. Блакітныя стрэлкі магістральных каналаў і сетка дробных асушальнікаў дзялілі зямлю на квадраты палёў уздоўж каналаў, у засені дрэў ішла дарога. Масты, шлюзы-пераезды, гідрамеліярацыйныя збудаванні. Іх прызначэнне падтрымліваць такі гідралагічны рэжым, які забяспечыў бы атрыманне стабільных ураджаяў, галоўным чынам кармоў ва ўсялякі год — засушлівы ці дажджлівы. Кармоў, таму што планавалася стварыць спецыялізаванае прадпрыемства па адкорму і атрыманні 1000 тон ялавічыны ў год.

Зразумела, што на макеце быў паказаны і аграгарадок з жылых дамоў — сядзібнага тыпу двухпавярховых катэджаў, шматкватэрных. У цэнтры — будынкі культурна-сацыяльнага прызначэння: Дом культуры і школа, дзіцячы сад і гандлёвы комплекс. Крыху далей карпусы адкормачнага комплексу з усёй індустрыяльна-тэхнічнай базай: машына-трактарным дваром, цепластанцыяй, заводам па вытворчасці корму, цэхамі і іншымі вытворчымі збудаваннямі.
Нялёгка было ўявіць, што ў недалёкім будучым гэтыя карты-схемы палёў, вуліцы і карпусы пабудоў сыйдуць з ватманскага ліста і набудуць рэальнае аблічча новага саўгаса.
Статус паўнапраўнай гаспадаркі – трыццаць першай у раёне – саўгас «Радзіма” атрымаў у сакавіку 1983 года.
Першым дырэктарам яго стаў Адам Ціханавіч Шпак – аграном па спецыяльнасці, кіраўнік з дзесяцігадовым стажам работы на пасадзе старшыні калгаса.
<…> Дырэктару дадзена было многае, што патрэбна на першых парах для станаўлення гаспадаркі. На 5107 гектарах раскінуліся зямельныя ўгоддзі, з іх 4667 гектараў — меліяраваныя, у тым ліку амаль 4000 – закрытым дрэнажом з двухбакавым водарэгулюючым рэжымам.
Пакуль што на агароджанай пляцоўцы і пад часова пабудаванымі павецямі стаяла новая тэхніка. Гатовы былі прыняць маладняк для пастаноўкі на адкорм і два карпусы новага комплексу. Была і задача: адкарміць і прадаць дзяржаве ў тым годзе 450 тон ялавічыны. Словам, уся вытворча-індустрыяльная база была абавязана даваць аддачу прадукцыяй. Заставалася адно – запусціць у дзеянне ўвесь механізм вытворчасці.
Падганяла вясна, чакала сейбітаў адваяваная ў балот зямля.
Адно хвалявала Адама Ціханавіча: хто павядзе трактары, каму працаваць на комплексе, каму ўзначаліць усе ўчасткі сельскагаспадарчай вытворчасці?
У тую пару не мог яшчэ дырэктар кінуць громкі заклік: прыязджайце да нас, людзі. Будаўнікі яўна адставалі з уводам жылля.
<…> З лёгкасцю і часам без глыбокай удумлівасці мы гаворым: зладжаны калектыў, у калектыве здаровы мікраклімат, узаемаразуменне, добрыя ўзаемасувязі і ўзаемаадносіны паміж людзьмі…
Аб такім калектыве марыць кіраўнік. Але не толькі марыць. Ён і стварае яго. Адам Ціханавіч сёння, не тоячы гордасці, расказвае, што яму ўвогуле на людзей пашанцавала.
Кіруючы састаў – інжынерна-тэхнічныя работнікі, адмініст-рацыйна-упраўленчы апарат— дыпламаваныя спецыялісты сельскагаспадарчых галін. Авангардам калектыву з’яўляецца партыйная арганізацыя, аб’яднаўшая ў сваіх радах 50 камуністаў – людзей, якія сумленна робяць сваю справу.
Дасягненні, поспехі? Ёсць і яны. Дастаткова сказаць, што ўжо сёлета калектыў атрымае сваёй асноўнай прадукцыі — ялавічыны — 980 тон.
<…> Яўген Нічыпаравіч Тозік – аграном з вялікім стажам, прыехаў у саўгас хутка пасля яго арганізацыі. Як і дырэктар, ён ведаў патэнцыяльныя магчымасці абноўленых зямель.
<…> Павышэнне выхаду кармоў з адзінкі плошчы — галоўная задача ўсёй агранамічнай службы. Вырашыць яе можна было толькі ўкараніўшы прагрэсіўную тэхналогію і дасягненні нерадавой агранамічнай навукі, умелай арганізацыяй працы механізатарскіх і паляводчых падраздзяленняў. Усё гэта і знайшло адлюстраванне ў практычных справах калектыву рабочых.
Механізаваны атрад, які ўзначаліў I. Р. Гарастовіч, усе ўваходзячыя ў яго звенні працуюць па брыгаднаму падраду. Вынікі сёлетняга года радуюць. Амаль 1000 гектараў займала збожжавае поле, і кожны гектар яго даў 37,5 цэнтнера зерня.
Да 40 цэнтнераў кармавых адзінак дае гектар ворыўных зямель і з іншых угоддзяў. Па папярэдніх падліках, сёлета будзе нарыхтавана 24 цэнтнеры кармавых адзінак. Так, гаспадарка набліжаецца да асноўнай задачы — весці адкорм жывёлы на кармах сваёй вытворчасці. А гэта — шлях да багацця таннай прадукцыі.
З расказу галоўнага заатэхніка, сакратара партыйнай арганізацыі В. А. Падразёнка вынікае наступнае: сучаснае, з высокай ступенню механізацыі і аўтаматызацыі працэсаў прадпрыемства па адкорму павінна працаваць рытмічна, па метаду паточнай тэхналогіі. Гэта значыць, што з саўгаса ў вызначаныя тэрміны ў строга вызначанай колькасці адкормкі павінны паступаць на мясакамбінат. Для гэтага патрабавалася дабіцца, каб у кожным перыядзе вырошчвання і адкорму жывёла набірала за кормадзень не менш 650—700 грамаў прываг. Спачатку на такі паказчык выйшлі аператары Л. I. Баранчук, Я. А. Банчук. Затым — аператары цэхаў вырошчвання і заключнага адкорму. Праўда, доўгі час не маглі выйсці тут на планавую лічбу сабекошту — ён быў вышэй.
Заатэхнік прадумаў, як знізіць сабекошт. Удасканалілі тэхналогію кормапрыгатавання за кошт механізацыі працаёмкіх працэсаў, расшырылі зону абслугоўвання пагалоўя аператарамі. Усе вытворчыя падраздзяленнІ і службы комплексу перайшлі на новую форму арганізацыі і аплаты працы. Сёння 5600 галоў бычкоў вырошчваюць толькі 11 аператараў. Падлічыць няцяжка, колькі мяса даюць яны дзяржаве пры гадавым аб’ёме яго 1000 тон.
Чалавечы фактар – гэтыя ёмістыя словы набылі глыбокі сэнс пасля XXVII з’езда КПСС. Напэўна, аб тых, пакуль яшчэ, лічу, сціплых дасягненнях эканомікі і гаспадарчага будаўніцтва сёння мы не маглі б гаварыць, калі б не сфарміраваўся наш рабочы калектыў і ўпраўленчы апарат.
Так пачаў свой расказ старшыня прафкома П. П. Крукоўскі. Гаворачы аб фарміраванні працоўнага калектыву, ён пацвердзіў думку дырэктара, што ў саўгас прыехалі ў большасці працалюбівыя людзі. Усе, хто працуе сёння ў гаспадарцы, жывуць у добраўпарадкаваных кватэрах. Развіваецца сацыяльная інфраструктура: ёсць дзіцячы сад-яслі, гандлёвы цэнтр, школа, фельчарска-акушэрскі пункт – усё гэта пабудавана і дзейнічае. Створаныя жыллёвыя і сацыяльна-бытавыя ўмовы адпавядаюць запатрабаванням сучаснага сельскагаспадарчага рабочага. А гэта ўжо нямала для таго, каб людзі працавалі на зямлі з поўнай аддачай.
<…> Кіраўніцтва разумее самае важнае: будаваць эканоміку давядзецца па-сутнасці пры наяўным патэнцыяле. Адсюль паскоранымі тэмпамі вядзецца будаўніцтва цэхаў на комплексе спецыялізаванага кормапрадпрыемства.
Першае, што вабіць вока, калі прыязджаем сюды,— гэта не толькі новыя дамы і вуліцы. Яшчэ летась тут не было гэтых 126 акуратных домікаў, яшчэ ў будаўнічых лясах стаяў гандлёвы цэнтр, ішла аддзелка школьнага будынка, добраўпарадкаванне тэрыторыі, азеляненне.
А сёння? Мора кветак. Кветкі ўздоўж тратуараў, у дзіцячым садзіку, на школьнай тэрыторыі і ў палісадніках жыхароў”. (Газета “За камунізм”. 24 верасня 1987 г.).
Пэўныя вывады пра жыццё варатынцаў таго часу можна зрабіць і прачытаўшы артыкул “Мае аднавяскоўцы”, які напісала ў раённую газету настаўніца Варатынскай васьмігадовай школы А. Фёдарава:
“У гэты вечар мнагалюдна было ў нашым Доме культуры. Павінен быў пачацца канцэрт самадзейных артыстаў. Яшчэ толькі ўзыходзіш на прыступкі, а ўжо радуецца тваё вока. Якое прыгожае вісіць запрашэнне на канцэрт! Здаецца, што напісалі яго прафесіянальныя мастакі. Уваходзіш у залу, дзе вось-вось пачнецца свята музыкі, песень, танцаў. Трэба пазайздросціць маляўнічым здольнасцям маіх сяльчан. Тут самая сапраўдная дэкарацыя сцэны. Проста цудоўна! А зроблена ўсё гэта работнікамі дзіцячага сада, асабліва залатыя рукі ў нянечкі, кандыдата ў члены КПСС Н. Русаковай.
Але вось ужо 8 гадзін вечара. Пачынаецца канцэрт мастацкай самадзейнасці. На сцэну выходзяць вядучыя. Яны аб’яўляюць выступленне хору, у якім удзельнічаюць усе самадзейныя артысты. Сярод іх рабочыя саўгаса, настаўнікі школы, работнікі дзіцячага сада і Дома культуры. У хоры і ветэран вайны М. Г. Шулякоўская.
Упэўнена і натхнёна, з ба-дзёрасцю і меладычнасцю гучаць песні аб партыі, Леніне, Радзіме і міры. Акампаніруе на баяне дырэктар мясцовай школы І. Ф. Сачанок.
Затым ідуць сольныя нумары. Вось выступае сямейны дуэт у саставе мужа і жонкі В. П. і Т. С. Бех. Задушэўна яны выканалі песні «Качачка лугавая», «Мілая мама». Толькі дзіву даешся, адкуль гэтыя таленты?
Мае вяскоўцы не толькі працай, але і песняй праслаўляюць родны край. Ва ўсім адчуваеш новы ўздым, ідзе перабудова жыцця, як таго патрабуе час.
Наш саўгас «Радзіма» яшчэ малады. Існуе ён толькі чатыры гады. Апрача мясцовых жыхароў, у дабротных, з усімі выгодамі кватэрах жывуць людзі, пераселеныя з зоны Чарнобыльскай АЭС. I вось яны перад намі на сцэне. Разам з мясцовымі жыхарамі спяваюць і танцуюць. На тварах людзей светлыя, радасныя ўсмешкі, гэта значыць, што ім у нас падабаецца. А якія звонкія галасы ў спевакоў! Гэтыя словы можна аднесці да Г. М. Сачанок, музычнага работніка дзіцячага сада Г. Д. Струпавай.
Асобна хочацца адзначыць выступленне В. А. Партыкі, які цяпер працуе ў нас прарабам. Песні ў яго выкананні «Паклонімся вялікім тым гадам», «Нясе Галя воду» ў дуэце з Т. С. Бех, «За Дунаем» у дуэце з I. Ф. Сачанком закранулі душу кожнага.
Да ліку перасяленцаў адносіцца і дырэктар Варатынскай школы I. Ф. Сачанок. Ён жа і кіраўнік мастацкай самадзейнасці. Гэта сапраўдны майстар сцэны. I на баяне сыграе, і песню душэўную праспявае. А як выдатна прачытаў ён творы Твардоўскага, Шолахава. Цікава, з гумарам.
Хочацца адзначыць выступленне загадчыцы дзіцячага сада З. М. Макарэвіч. Напеўна, з душой выканала яна песні «Снегапад» у дуэце з Г. М. Сачанок, «Лаванда» ў дуэце з В. А. Партыка. Заўзята запявала харавую «Песню аб Расіі». А яшчэ трэба дадаць, што іменна яна, Зінаіда Міхайлаўна, з’явілася арганізатарам гэтай канцэртнай праграмы. Дзякуючы яе намаганням сышліся ў адзіны калектыў многія таленавітыя людзі. Зазначу таксама, што актыўны ўдзел у падрыхтоўцы вечара прыняла наш бібліятэкар Г. I. Салавянчык. Яна дапамагла набыць неабходную літаратуру, касцюмы.
Цёпла гледачы прынялі і выступленне настаўнікаў мясцовай школы. Вельмі добра яны выканалі беларускую песню «Палескія прасторы». Спадабалася таксама выступленне настаўніка пачатковых класаў А. I. Корбута, які выканаў беларускую народную песню «На вуліцы дожджык».
А як весела былі выкананы танцы «Вясёлая кадрыль», «Малдавеняска». Сярод танцораў хочацца адзначыць таксама А. А. Жалунову, А. М. Сіняк і Т. У. Савіцкую.
Нельга забыць і выступленне мясцовага жыхара, старшыні прафкома саўгаса П. П. Крукоўскага. Яго празаічныя выступленні паміж нумарамі былі напоўнены жартам, сатырай і вясёлым гумарам. А самае галоўнае, што асновай яго выступленняў былі факты з мясцовага жыцця.
А ў канцы праграмы была п’еса М. Чарота «Мікітаў лапаць». Хіба ж магчыма забыць яе персанажаў? Удала, па-майстэрску выконвалі свае ролі ў гэтай п’есе Н. Лаеўская, П. Крукоўскі, А. Корбут і Т. Савіцкая.
Трэба адзначыць. што дырэкцыя саўгаса «Радзіма» надае вялікую ўвагу павышэнню культурнага ўзроўню сваіх працаўнікоў. З гэтай мэтай ужо закуплены і музычны інструмент”. (Газета “За камунізм”. 24 сакавіка 1987 г.).
Нездарма Варатынцы празвалі свой саўгас дзецішчам Адама Шпака. Менавіта дзякуючы няўрымслівасці, кіпучай энергіі, недаспаным начам і яркаму, як бліскавіца, жыццю яго першага дырэктара, Варатын стаў тым, якім ён ёсць сёння. Пад кіраўніцтвам і пры непасрэдным удзеле Адама Ціханавіча Варатын стаў сучаснай вёскай з забудовамі і выгодамі гарадскога тыпу. Разам з буйным жывёлагадоўчым комплексам, зерне-перапрацоў-чым комплексам, кормасховішчамі і мехдваром тут былі ўзведзены тыпавыя дзіцячы сад, школа, Дом культуры, гандлёвы комплекс.
У планах Адама Ціханавіча было шмат задум. Ён пасадзіў фруктовы сад, пачаў узводзіць мясаперапрацоўчы модуль… Ды толькі лёс распарадзіўся па-свойму. 8 кастрычніка 1993 г. на 48-м годзе жыцця сэрца палымянага патрыёта беларускай зямлі раптоўна перастала біцца.
Адам Ціханавіч нарадзіўся 15 жніўня 1946 г. у вёсцы Любань Акцябрскага раёна Гомельскай вобласці ў сялянскай сям’і. У 1970 г. закончыў сельгасакадэмію. З 1967 па 1971 год працаваў брыгадзірам комплекснай брыгады, упраўляючым аддзялення саўгаса “Заазер’е” Акцябрскага раёна.
З 1972 г. яго жыццё і працоўная дзейнасць былі звязаны з калінкавіцкім краем. Спачатку – галоўны аграном, намеснік старшыні праўлення калгаса “50 гадоў БССР”, з лютага 1974 па люты 1983 г. – старшыня праўлення калгаса імя Кутузава, з 1983 па кастрычнік 1993 г. – дырэктар саўгаса “Радзіма”.
Сказаць толькі, што Адам Шпак, працуючы кіраўніком гаспадарак, зрабіў вельмі многае па ўмацаванні іх матэрыяльна-тэхнічнай базы, узняцці эканомікі і жыццёвага ўзроўню працаўнікоў сяла, амаль нічога не сказаць. Адам Ціханавіч быў чалавекам вялікай душэўнай шчодрасці, адкрытасці і даступнасці. Ён заўсёды спалучаў патрабавальнасць да падначаленых з клопатамі аб іх.
Газета “Чырвоная змена” у памяць аб кіраўніку саўгаса “Радзіма” надрукавала некролаг, які напісаў яго добры сябра, галоўны рэдактар газеты Уладзімір Бельскі, якому на жаль, лёс таксама не даў доўгага жыцця:
“Яго сад яшчэ не дае ураджаяў. Яго сад, адпешчаны многімі гадамі ў думках, пасаджаны зусім нядаўна – у мінулым годзе, і кволыя пупышкі першых парасткаў песцілі вока вясновымі днямі, грэліся лецейка на сонейку. Бы стомленыя ў доўгім чаканні, дрэўцы набракалі сілаю зямелькі, шчодра аздобленай працавітымі рукамі тых, хто тут пасяліўся на некалі непраходным, непралазным балоцістым урочышчы.
Як, здаецца, нядаўна ўсё было. Больш як дзесяць гадоў таму Адам Ціханавіч Шпак узначаліў саўгас “Радзіма”, што амаль не на самым ускрайку Калінкавіцкага раёна. Нават не так, узначаліў на паперы, а саўгаса не было. Яго трэба было будаваць. Вёсачку Варатын, заціснутую лясамі, хмызняком, балотам, праз колькі год цяжка было пазнаць.
Агромністы жывёлагадоўчы комплекс, некалькі вуліц, катэджы для рабочых саўгаса, Дом культуры, музычная і сярэдняя школы, магазін – гэта таксама яго, Адама Ціханавіча. Як і сад, як і возера, палеткі і дуб, шацёр якога шапаціць голлем і сёння. Гэта было яго жыццё. Недаспаныя ночы, нацянутыя струны нерваў, поспехі і няўдачы, і непамерная цяга да жыцця.
Лёс чалавечы, адмераны некім, наканаваны нябачнымі сіламі, вядомы толькі ім, але, на жаль, не таму, для каго ён прадвызначаны.
Чалавека шчодрай душы, шырокай натуры, Адама Ціханавіча на ўзлёце сваіх мар і здзяйсненняў не стала. Не стала мудрага, працавітага земляроба, які не ўяўляў жыцця без шапацення каласоў збажыны, плёскату змарнелага возера, водару касавіцы і паху пульхнага ворыва.
<…> Я добра ведаў Адама Ціханавіча, не раз з ім сустракаўся. І прываблівала нават не тое, што ён быў чалавекам дзяржаўным – дэпутатам абласнога, раённага Савета народных дэпутатаў, а тое, што просты звычайны Гаспадар з вялікай літары думаў, працаваў па-дзяржаўнаму, працаваў дзеля тых, хто і складае дзяржаву – народ”. (Газета “Чырвоная змена”. 13 лістапада 1993 г.).
Пасля Шпака саўгас узначаліў Фёдар Міхайлавіч Хмяльніцкі. Нядаўні першы сакратар Ельскага РК КПБ кіраваў саўгасам з 19 лістапада 1993 г. па 15 чэрвеня 2000 г.
З 7 жніўня 2000 г. па 29 красавіка 2008 г. на чале гаспадаркі знаходзіўся вопытны ўпраўленец, ураджэнец Магілёўшчыны Маліноўскі Аляксандр Дзмітрыевіч. Яго жонка Валянціна Васільеўна, якая, на жаль, заўчасна пайшла з жыцця, працавала галоўным эканамістам.
У пачатку 2000-х саўгасы і калгасы ў Беларусі перайменавалі ў КСУПы і
РСУПы, у залежнасці ад прыналежнасці да рэспубліканскай ці мясцовай камунальнай уласнасці. Саўгас “Радзіма” стаў рэспубліканскім сельскагаспадарчым унітарным прадпрыемствам (РСУП).
У 2008 г. гаспадарку ўзначаліў ураджэнец Калінкавіцкага раёна Гарбатоўскі Валерый Аляксандравіч.
У гэты ж год да РСУП “Радзіма”, па іроніі лёсу, далучылі КСУП “Трамлянскі”, у склад якога раней уваходзілі землі Дубнякоў, Ператрутаўскага і Капліцкага Варатыноў.
У 2010 г. саўгас перавялі з рэспубліканскай уласнасці ў камунальную. Гаспадарка стала называцца КСУП “Радзіма”. А ў 2011 г. адбылося акцыяніраванне гаспадаркі — “Радзіма” стала адкрытым акцыянерным таварыствам (ААТ).
Зараз у гаспадарцы ў якасці спецыялістаў працуе шмат моладзі. Так, намеснікам дырэктара па вытворчасці працуе Серык Вадзім Васільевіч, галоўным аграномам — Змушка Марыя Сяргееўна, галоўным эканамістам — Карповіч Алена Аляксандраўна, галоўным інжынерам — Шпак Іван Адамавіч, в.а. галоўнага бухгалтара — Таргонская Надзея Эдуардаўна, в.а. галоўнага заатэхніка — Мятлушка Міхаіл Васільевіч.
Нягледзячы на розныя жыццёвыя перыпетыі, “Радзіма” заўсёды была ў ліку лідараў сярод сельгаспрадпрыемстваў не толькі раёна, а і вобласці. Калектыў гаспадаркі заўжды працаваў самааддана і плённа, а таму не раз і не два выходзіў пераможцай не толькі ў раённых спаборніцтвах сярод жывёлаводаў і хлебаробаў, але і ў абласных, і рэспубліканскіх. Вось і сёлета на абласных “Дажынках” у Рагачове механізатар прадпрыемства Аляксандр Емяльяненка ўдастоіўся ўзнагароды за 2-е месца ў абласным спаборніцтве па нарыхтоўцы кармоў, а механізатар Пётр Корбут выйшаў у пераможцы раённага спаборніцтва на кашэнні траў. Пераможцамі раённага спаборніцтва сталі: на перавозцы сенажу і сіласу – вадзіцель Леанід Кучур, на трамбоўцы зялёнай масы – Уладзімір Панцялеенка.
Пад час раённых “Дажынак-2016” Ганаровай граматай Міністэрства сельскай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь адзначана добрасумленная праца вадзіцеля Леаніда Кучура, Ганаровай граматай райвыканкама — намесніка галоўнага бухгалтара Таццяны Арэшка.
Апошнія два гады – не самыя лепшыя ў гісторыі адкрытага акцыянернага таварыства “Радзіма”. Безумоўна, свой адбітак на гэта наклаў агульнаэканамічны крызіс, кадравыя праблемы, іншыя суб’ектыўныя фактары. Тым не менш, перспектывы ў гаспадаркі на будучыню зусім не змрочныя. Як паведамілі ва ўпраўленні сельскай гаспадаркі райвыканкама, вытворчасць валавай прадукцыі за студзень – кастрычнік 2016 г. па ААТ “Радзіма” склала 105,4 % да ўзроўню папярэдняга года. Калі ж браць галіну раслінаводства, то і ўвогуле — 121,1 %.
Сёлета ў акцыянерным таварыстве вырашчана 897,1 т мяса буйной рагатай жывёлы (101, 3 %), нарыхтавана 2172 т сена (160,3 %), 27454 т т сіласу (108,6 %), 21564 т зялёнай масы (219,3 %), атрымана 31 т насення траў (885,7 %), 614 т бульбы (162,9 %), 257 т зерня кукурузы (642,5), 237 т гародніны (246,8 %).
Недалічылі крыху ў валавай вытворчасці збожжа (92,9 %) і малака (85 %), але ёсць упэўненасць, з улікам нарыхтаваных кармоў і выкананых задач па сяўбе азімых, што ў наступным годзе і па гэтых накірунках змены адбудуцца ў лепшы бок.

Успамінаюць ветэраны

Тозік Яўген Нікіфаравіч,
былы галоўны аграном:

— Пасля Халоднік, у якіх на працягу чатырох гадоў узначальваў калгас імя Мічурына, я перабраўся ў Калінкавічы, дзе працаваў начальнікам аддзела забеспячэння ў ПМК аблспажыўтаварыства.
Аднойчы сустрэліся з Адамам Шпакам і ён прапанаваў мне пайсці да яго ў саўгас аграномам. Прапанова зацікавіла мяне і, адначасова, выклікала цэлую буру хваляванняў: новая гаспадарка, агромністыя задачы, ці спраўлюся. Пасля начной бяссоніцы-разважанняў, пагадзіўся.
І вось мы едзем са Шпакам на УАЗе ў невядомасць. Выскачыўшы з лесу, на полі я ўбачыў два васьмікватэрныя дамы. Гэта былі кантора новага саўгаса і інтэрнат для спецыялістаў, у якім мы пражылі чатыры месяцы, пакуль нам пабудавалі кватэры ў новых дамах.
У саўгас “Радзіма” прыйшлі працаваць: выпускніца Беларускай сельгасакадэміі – эканаміст Дашкевіч Тамара, галоўны інжынер Рубцоў Мікалай Сямёнавіч, Гаркуша Леанід Васільевіч, галоўны заатэхнік Падразёнак Васіль Аляксандравіч, загадчыца склада Баграёнак Надзея Іванаўна. Гэта былі адукаваныя кадры, якія ведалі сваю справу. Многія з іх затым (Рубцоў, Падразёнак) сталі кіраўнікамі сельгаспрадпрыемстваў раёна, а Дашкевіч Тамара – галоўным эканамістам сельгасупраўлення Петрыкаўскага раёна.
Прыступіўшы да працы, мы з галоўным эканамістам адразу ж пачалі распрацоўку тэхналагічных карт па структуры пасяўных плошчаў з улікам забеспячэння глебы фосфарам і каліем. Паколькі асноўная маса глеб была кіслаю, то распланавалі пагадзічнае іх вапнаванне.
Вялікую дапамогу нам у пытаннях хімізацыі аказаў упраўляючы райсельгасхіміі Кліменка Мікалай Яфімавіч. Па яго ініцыятыве мы пабудавалі ў саўгасе ўзлётна-пасадачную паласу, каб выкарыстоўваць сельгасавіяцыю для ўнясення мінеральных тукаў і хімпраполкі раслін.
Адной з сур’ёзных праблем вырошчвання культур на тарфяніках з’яўляецца шкоднік провалачнік. Мы вялі з ім барацьбу пры дапамозе ўнясення бязводнага аміяка і аміячнай вады. І гэта давала свой эфект.
Формула поспеху ў раслінаводстве увогуле простая – дакладна выконвай правілы тэхналогіі вытворчасці раслінаводчых культур (правільнае ўнясенне арганікі і мінеральных тукаў, своечасовая падкормка і хімпраполка, выкарыстанне высокаўраджайных гатункаў, якасная ўборка, перапрацоўка і захоўванне). Менавіта гэтых прынцыпаў у сваёй рабоце мы і прытрымліваліся.
На палях саўгаса працавалі: 10 гусенічных трактараў, 19 Т-150, 8 МТЗ-80 (82), 25 аўтамашын. Быў у нас і свой аўтобус “Ікарус”.
Справа ў тым, што ў той час на тарфяніку ўсе аперацыі прыходзілася выконваць раз-дзельна (ворыва, дзіскаванне, укатка да і пасля).
Выдаць заданне, прыняць работу – уваходзіла ў абавязкі ўпраўляючага аддзялення Гарастовіча Івана Рыгоравіча. І трэба сказаць, што з гэтай задачай ён цудоўна спраўляўся.
У структуры пасяўных плошчаў саўгаса асноўнае месца займалі зернавыя, бульба,караняплоды і травы. Вырошчвалі мы і кукурузу, але провалачнік бязлітасна знішчаў пасевы. Таму прыйшлося займацца травасеяннем з улікам чарадавання культур. У Ленінградскай вобласці закупілі 10 тон насення цімафееўкі. Яе пасевы, а таксама доннік і райграс дазволілі гаспадарцы ствараць двухгадзічны запас корму. Мы яго яшчэ прадавалі гаспадаркам раёна.
У 1990 г. ураджайнасць зерневых у саўгасе склала 37 ц/га, бульбы – 215 ц/га, сена — 408 ц/га. У асноўным вырошчвалі гатункі беларускай селекцыі: жыта – белта, авёс — кандор, ячмень – вінер, у апошнія гады займаліся трыцікале. Для вырошчвання бабовых у Малдавіі закупілі 10 тон гароху, што дазволіла абагаціць кармы бялком.
Былі і нізкаўраджайныя гады. Так, у 1993 г. частку пасеваў затапіла, а ў 2000 г.- большасць іх вымерзла. Прыйшлося тэрмінова ва ўрочышчы Баянава перасяваць 230 га кукурузы. “Каралева палёў” выратавала тады гаспадарку ад бяскорміцы, і мы паспяхова справіліся з заданнем па вытворчасці мяса і малака.
Вялікі ўклад у развіццё эканомікі гаспадаркі ўнеслі механізатары: Бурховіч Мікалай Васільевіч – жыхар Дубнякоў, перасяленцы з Нараўляншчыны Савянок Віктар Іванавіч, Емяльяненка Аляксандр Іванавіч, Канапацкі Анатоль, Калінічэнка Пятро; вадзіцелі: Кучур Леанід Віктаравіч – карэнны жыхар Дубнякоў, перасяленцы — Пятрэнка Нічыпар Фёдаравіч, Гацііатулін Анатоль Габдулавіч, Бельчанка Мікалай Аляксеевіч і інш.
Усе яны з’яўляліся прыкладам ударнай працы, добрасумленных адносін да сваіх абавязкаў. Узяць, напрыклад, Бурховіча Мікалая. Родам з Украіны, Беларусь стала для яго другой радзімай. Служыў у арміі, асушаў балота ў Варатыне, ажаніўся тут, разам з жонкай Любай нарадзіў і выхаваў траіх цудоўных дзяцей. Яго галоўны прынцып – спачатку якасна падрыхтаваць тэхніку, затым – ударная праца ў полі. Сёння, на жаль, яго ўжо няма ў жывых, але след пасля сябе ён пакінуў светлы.
Добрых слоў заслугоўваюць і Савянок Віктар з Емяльяненка Аляксандрам. Яны і сёння перадавікі вытворчасці ў гаспадарцы.
Пасільную дапамогу саўгасу аказваюць пенсіянеры. Напрыклад, электрык Юркевіч Фёдар, нягледзячы, што ўжо на заслужаным адпачынку, у час уборкі працаваў на зернетаку.
У тыя гады працаўнікі саўгаса не толькі добра працавалі, але і добра адпачывалі. Да скону дзён застануцца незабыўнымі нашы турыстычныя паездкі ў Белавежскую пушчу, Хатынь, Ленінград, Адэсу, іншыя гістарычныя мясціны Савецкага Саюза.
У сельскім клубе праводзіліся масавыя мерапрыемствы, нават, тыпу варатынскага “Поля дзіваў”, на якім разыгрываліся наборы бытавой тэхнікі і іншыя сувеніры.
З распадам Савецкага Саюза многае змянілася. Многія праекты засталіся на паперы. У іх ліку: вывядзенне вадкіх сцёкаў, прамысловае вырошчванне журавін і г. д.
Сёння ў сельгасвытворчасці выкарыстоўваюць новыя тэхналогіі. На палі прыйшла энерганасычаная тэхніка. Новы час адкрывае новыя магчымасці для далейшага развіцця гаспадаркі.

Макарэвіч Зінаіда Міхайлаўна,
былы намеснік дырэктара:

-У Варатын упершыню я трапіла ў 1971 г. Нарадзілася ў Беразняках. Там і закончыла васьмігодку. Сярэднюю школу заканчвала ў Савічах. Па падказцы дзядзькі паступала ў Беларускую сельгасакадэмію на геадэзічны факультэт. Не хапіла аднаго бала. Мне прапанавалі выбраць іншы факультэт, але я адмовілася: “Працаваць у вёсцы не збіраюся”. Забрала дакументы і вярнулася дамоў. Аб працаўладкаванні доўга думаць не прыйшлося – з 1 верасня пачала працаваць старшай піянерважатай у Варатынскай школе.
На наступны год паступіла завочна ў Мазырскі педінстытут, выйшла замуж за Віктара Макарэвіча з Стараселля, які працаваў вадзіцелем у саўгасе “Трамлянскі”, і перайшла працаваць настаўніцай пачатковых класаў у Савіцкую дзесяцігодку.
А калі ў Савічах пабудавалі саўгасны дзіцячы сад, мне прапанавалі яго ўзначаліць. Калектыў у садзе падабраўся дружны, творчы, ініцыятыўны. Савіцкі сад стаў лепшым у раёне.
І калі ў Варатыне паўстала пытанне аб адкрыцці саўгаснага дзіцячага сада, мне прапанавалі ўзначаліць яго. Мужу майму вельмі спадабалася прапанова. Ён хацеў працаваць у новым саўгасе. Так мы трапілі ў Варатын.
Варатынскі саўгасны дзіцячы сад пачаў сваю гісторыю ў 1983г. Паколькі будынак дашкольнай установы яшчэ не быў гатовы, мы размясціліся на першым паверсе мясцовай школы. Праз год мы перасяліліся ў двухпавярховы прасторны будынак, які быў разлічаны на 90 дзіцячых месц.
Жадаючых было намнога больш. У садзе працавалі чатыры рознаўзроставыя групы.
У ліку першых работнікаў садка былі: выхавальніцы Трошка Юлія Аляксееўна, Дударэнка Ала Дзмітрыеўна, Тамашэўская Ніна Уладзіміраўна, нянечкі Панякова Ніна Анатольеўна, Галай Валянціна Васільеўна, Баранчук Ніна Мікалаеўна, Кобраль Валянціна Аляксандраўна, медсястра Рабенка Галіна Пятроўна, бухгалтар Партыка Марыя Пятроўна, загадчык гаспадаркі Буцько (Агалец) Галіна Канстанцінаўна, повар Аленічава Вера Макараўна, прачка Норкіна Таццяна Фёдараўна.
Свой дзіцячы садок мы ператварылі ў кветкавы аазіс. Разам з выхаваўчай работай вялі вялікую грамадскую дзейнасць. Ні адно саўгаснае і вясковае мерапрыемства не абыходзілася без выступленняў і ўдзелу работнікаў і выхавальнікаў садка.
У 1989 г. на справаздачным сходзе мяне выбралі старшынёй прафкама гаспадаркі. А яшчэ праз тры гады прызначылі намеснікам дырэктара. Адначасова я працягвала выконваць і абавязкі старшыні прафкама. У сферу маёй дзейнасці ўваходзілі ўсе сацыяльныя пытанні: арганізацыя сацыялістычнага спаборніцтва, падрыхтоўка і правядзенне чырвоных дней каляндара, аздараўленне і адпачынак працаўнікоў саўгаса, жыллё, быт і г.д.
На базе саўгаса “Радзіма”, паколькі мы былі лепшай гаспадаркай у раёне па вытворчасці мяса і малака, быў арганізаваны раённы клуб даярак-чатырохтысячніц. Па некалькі раз на год у нас сабіраліся лепшыя жывёлаводы раёна на свае “пасядзелкі”, дзе дзяліліся вопытам, праводзілі конкурсы прафесійнага майстэрства, узнагароджваліся раённым і абласным кіраўніцтвам за вытворчыя перамогі.
Разам з шырокім святкаваннем у саўгасе 23 лютага, 8 сакавіка, 9 мая, Зажынак, Дажынак, Дня работнікаў сельскай гаспадаркі, Новага года, мы пасля завяршэння ўсіх вясенне-пасяўных работ шырока адзначалі свята Вясны. Праводзілі яго ў лесе, як маёўку. На свяце ўшаноўвалі лепшых механізатараў і паляводаў, ставілі вялікі святочны канцэрт, арганізоўвалі розныя конкурсы і спартыўныя спаборніцтвы.
Ушаноўваць жа ў нас было каго. Узяць хоць бы спецыялістаў. Напрыклад, начальнікам участка у нас працаваў ураджэнец Ператрутаўскага Варатына Гарастовіч іван Рыгоравіч. Такіх працавітых і адказных людзей я ў сваім жыцці сустракала мала. Пакуль мы усе збярэмся к 7 гадзінам раніцы на нарад, Іван Рыгоравіч ужо распіша кожнаму механізатару і вадзіцелю пуцёўкі і выдась заданне на рабочы дзень, а да канца светлавога дня праверыць і прамерае, хто і што за дзень зрабіў.
Адказна да сваіх абавязкаў ставіўся і ўраджэнец Капліцкага Варатына, брыгадзір трактарнай брыгады Кізляк Віктар Нікіфаравіч.
Высокакласнымі спецыялістамі былі :галоўны аграном Тозік Яўген Нікіфаравіч, галоўны інжынер Гаркуша Леанід Васільевіч, галоўны бухгалтар Рэуцкая Валянціна Пятроўна, галоўны эканаміст Шаціла Аляксандр Ульянавіч, які прыбыў у Варатын разам з перасяленцамі.
Толькі пахвальных слоў заслугоўвалі радавыя жывёлаводы: дубнякоўцы Валатковіч Ігар Аляксандравіч, Гецман Алена Вячаславаўна, Ганчарэнка Галіна Вячаславаўна, варатынка Гарастовіч Ганна Уладзіміраўна, а таксама Банчук Яўгенія Аляксандраўна, Драбышэўская Ніна Пятроўна.
Асобных слоў дастойны былі нашы перадавыя аператары машыннага даення: мясцовыя жыхаркі Стрэльчанка Ніла Сцяпанаўна, Машчынская Людміла Мікалаеўна, Белазор-Філіпава Надзея Міхайлаўна, перасяленка Шаціла Яўгенія Уласаўна, а таксама Жэментаускас Ефрасіння Сямёнаўна, Саурына Валянціна Якаўлеўна,Вакулка Надзея Андрэеўна і Адзінец Ала Міхайлаўна.
Што тычыцца механізатараў, до да тых прозвішчаў і імён, што вышэй назваў у сваіх успамінах Яўген Нікіфаравіч, я б дабавіла ўраджэнца Дубнякоў, трактарыста-машыніста Шулякоўскага Вячаслава Міхайлавіча і яго калег Дударэнку Ігара Віктаравіча і Клімкова Васіля Васільевіча.
Пасля развалу Савецкага Саюза парушыўся жыццёвы рытм усяго вялікага народна-гаспадарчага механізма. Мала таго, што з прылаўкаў магазінаў зніклі тавары першай неабходнасці, а размеркаванне прадуктаў ажыццяўлялася па картачках, пачаўся спад вытворчасці, наступіў перыяд дыспарытэту цэн, калгасы-саўгасы на гэтым фоне пачалі хірэць.
Не мінула гэтая бяда і саўгас “Радзіма”. І хаця кіраўніцтва гаспадаркі не забывала пра арганізацыю для людзей святаў і іншых форм адпачынку, усё ж такі прыйшлося ашчаджваць кожную саўгасную капейку, бо з парушэннем планавай эканомікі і пераходам да так званых рыначных адносін прыйшлося самім шукаць і набываць паліва, мінеральныя ўгнаенні, тэхніку і запчасткі.

Гэта, канешне, не значыць, што міністэрства сельскай гаспадаркі і кіраўніцтва рэспублікі поўнасцю пакінула хлебаробаў сам насам з іх праблемамі, але ў 90-я прыйшлося, як кажуць, “круціцца” ў два-тры разы хутчэй, каб гаспадарка працягвала нармальна функцыяніраваць.
Памятаю, дырэктар саўгаса Фёдар Хмяльніцкі накіраваў мяне ў міністэрства, за дакументамі на новыя трактары, якія нам выдзялілі па разнарадцы. Аказалася, у міністэрскіх кабінетах не так проста было знайсці іх. У той перыяд ужо ўсталёўвалася правіла: хто спрытнейшы, той і на кані.
Двойчы давялося пабываць на прыёме ў намесніка міністра з-за тых трактароў. У другі раз высокі чыноўнік запытаў: “Адкуль ты такая ўпартая?”
Напаўжарт адказала: “З варатынскіх балот”.
У саўгас тады ўсё ж такі прыйшла новая тэхніка.

Школа

Першая школа, у якой пачалі навучацца сялянскія дзеці з Ператрутаўскага і Капліцкага Варатына адкрылася ў 1915 г. у суседніх Дубняках. Заняткі праводзіліся ў арандаванай сялянскай хаце. (Гарады і вёскі Беларусі. Кніга I. Мінск. “Беларуская энцыклапедыя”. 2004. с.546).
Пасля Вялікай Кастрычніцкай рэвалюцыі, са студзеня 1924г., у Ператрутаўскім Варатыне стабільна пачала працаваць Варатынская пачатковая школа. Заняткі з вучнямі ў арандаванай сялянскай хаце праводзіў настаўнік Аляксандр Шэнька, які ў адрозненне ад дарэвалюцыйных настаўнікаў, якіх па чарзе харчавалі бацькі вучняў, атрымліваў дзяржаўную зарплату, якую яму штомесяц выплочвалі ў Савіцкім валасным выканаўчым камітэце. (Занальны дзяржаўны архіў у г. Мазыры. ф. 235, воп.1, с. 4, л. 59).

З 1929 г. заняткі ў Варатынскай школе пачалі праводзіць у доме, які быў адабраны ў аднаго з раскулачаных мясцовых жыхароў. Дом гэты складаўся з двух пакояў. Сёння на яго месцы размяшчаецца вясковы гаспадарчы магазін.
Хто настаўнічаў у Варатынскай школе пасля Шэнькі, выявіць не ўдалося. А вось з 1932 па 1938 год школай загадваў Кузьма Саўчанка. У 1938 годзе яго запрасілі на работу ў Азарыцкі РК КПБ.
У гады вайны Кузьму Нікіфаравіча пакінулі на акупіраванай тэрыторыі для арганізацыі партызанскага руху. І ён з першых дзён вайны пачаў выконваць пастаўленую перад ім задачу: з ліку камуністаў і камсамольцаў, актывістаў савецкай улады навакольных вёсак сфарміраваў невялікі партызанскі атрад, які ў 1942 г. уліўся ў склад Даманавіцкага партызанскага атрада.
У 1942 г. Кузьма Саўчанка трагічна загінуў. Ён накіроўваўся ў Варатын і суседнія вёскі, каб сабраць звесткі, падрыхтаваныя партызанскімі сувязнымі, аднак непадалёку ад вёскі Дубнякі нарваўся на фашысцкіх прыхвастняў, якія адкрылі стральбу. Шальная куля — і камуніста і патрыёта Саўчанкі не стала. Яго пахавалі на дубняцкіх могілках.
У 1938 г. загадчыкам Варатынскай школы прызначылі камсамольца Андрэя Кізляка, які нарадзіўся ў в. Сышчыцы Крукавіцкага сельсавета ў 1920г. За плячыма новага настаўніка былі закончаная сямігодка і педвучылішча. Праўда, доўга Андрэю Мікалаевічу не давялося настаўнічаць у Варатыне. У 1939 г. яго прызвалі ў Чырвоную Армію, дзе накіравалі на вучобу ў Чкалаўскае ваеннае вучылішча.
У верасні 1941 г. камандзір кулямётнага ўзвода 52-га асобнага батальёна 8-га ўкрэпраёна лейтэнант Андрэй Кізляк, які ваяваў у складзе 189-й стралковай дывізіі былога Паўднёва-Заходняга фронту, разам са сваёй часцю трапіў у варожае акружэнне, з якога выбрацца нікому не ўдалося. Часць іх расфарміравалі, а паколькі звестак ніякіх ні пра каго не паступіла, то байцоў і камандзіраў часці аб’явілі прапаўшымі без вестак.
У першыя пасляваенныя гады юныя варатынцы вучыліся ў прыстасаваных памяшканнях, а школай у той час загадвала Рыбачэнка Марыя Сцяпанаўна.
1 студзеня 1946 г. у школу прыйшлі працаваць новыя настаўнікі: Ганчар Уладзімір Дзянісавіч і Рудакоўская Надзея Фёдараўна.
У школе навучаліся дзеці з трох вёсак: Дубнякоў, Ператрутаўскага і Капліцкага Варатына.
У 1952 г., нарэшце, быў пабудаваны ўласны драўляны будынак новай школы, у якім у дзве змены займаліся 4 класы. У школе навучалася каля сотні дзяцей.

Загадчыкам школы з 1952 да 1963 г. быў Уладзімір Ганчар. Ён кіраваў і будаўніцтвам новай цаглянай школы, якая была прынята ў эксплуатацыю ў 1964 г.
Школа ў той перыяд была растучай. І ўжо ў 1965 г. адбыўся першы выпуск Варатынскай васьмігодкі.
Дырэктарам школы з 1963 па 1966 год быў Касьянчык Леанід Мікалаевіч.
А 5 кастрычніка 1966 г. яго на гэтым пасту змяніла мясцовая жыхарка, настаўнік шырокай эрудыцыі і душэўнай шчодрасці – Дударэнка Тамара Аляксандраўна.
Менавіта пад кіраўніцтвам Тамары Аляксандраўны школа сфарміравалася як адзіны калектыў. Вучні атрымлівалі якасныя веды, адначасова расло прафесійнае майстэрства і настаўніцкіх кадраў. На пасадзе кіраўніка школы Тамара Дударэнка працавала да 1 жніўня 1983 г.
У 1982 г. у Варатыне пачалося будаўніцтва новага будынка васьмігадовай школы на 192 месцы.
Цяперашні будынак Варатынскай СШ быў уведзены ў дзеянне 1 верасня 1983 г.
Першы навучальны год школа працавала па праграмах васьмігадовай школы. А з 1984/85 навучальнага года школа атрымала статус сярэдняй.
У 1983/84 г. у школе было 29 вучняў, якія навучаліся ў шасці класа-камплектах. Педагагічны калектыў налічваў 13 настаўнікаў.
У гэты час на навакольных багнах ішло інтэнсіўнае будаўніцтва саўгаса «Радзіма». У вёску пачалі прыбываць спецыялісты і новыя рабочыя кадры, а ў школу — новыя вучні.
Школа займала другі паверх, а на першым –знаходзіўся дзіцячы сад.
Кіраваў школай Корбут Анатоль Іванавіч.
Вучэбны працэс курыравала яго намеснік па навучальна-выхаваўчай рабоце Юркевіч Галіна Міхайлаўна.
Навучанне і выхаванне юных жыхароў вёсак ажыццяўлялі настаўнікі: пачатковых класаў – Гаркуша Зоя Фёдараўна і Тозік Вольга Іванаўна, беларускай мовы і літаратуры – Дударэнка Тамара Аляксандраўна, матэматыкі – Юркевіч Валянціна Пятроўна, біялогіі і геаграфіі – Федарук Петр Мікалаевіч, замежнай і беларускай мовы – Кохан Алена Іванаўна, рускай мовы і літаратуры – Корбут Людміла Дзмітрыеўна, працоўнага навучання і фізічнай культуры – Андрэеў Мікалай Сяменавіч, старэйшая піянерважатая Рубцова Святлана Уладзіміраўна.
З цягам часу ў педагагічны калектыў нашай школы ўліліся наступныя настаўнікі: Падразёнак Ларыса Валянцінаўна, Касьянчык Святлана Міхайлаўна.
Пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС у Варатын перасяляюц-ца жыхары вёскі Даўляды Нараўлянскага раёна. Адначасова школа папаўняецца вучнямі Даўлядоўскай васьмігадовай школы. Павялічылася колькасць дзяцей у класах, пачатковыя класы прыйшлося раздзяліць.
На працу ў школу прыйшлі і настаўнікі, якія раней працавалі ў Даўлядоўскай школе: пачатковых класаў — Румас Таццяна Георгіеўна, беларускай і замежнай моў — Карчун Андрэй Мікалаевіч, гісторыі і выхавальнік групы падоўжанага дня Карчун Нэлі Захараўна, музыкі і выхавальнік ГПД Сачанок Іван Фаміч.
Жыццё ішло далей сваёй чаргою, адбываліся новыя змены і ў штатным раскладзе ўстановы. У педагагічны калектыў уліваюцца маладыя спецыялісты: Пятрэнка Аляксандр Леанідавіч — ваенрук, у далейшым майстар вытворчага навучання (трактарная справа), Пятрэнка Алена Міхайлаўна — настаўнік інфарматыкі і геаграфіі, Сержан Валянціна Вітальеўна — настаўнік пачатковых класаў, Баравікіна Валянціна Аркадзь-еўна – выхавальнік ГПД.
З 22 лютага 1987 па 30 жніўня 2004 г. школу ўзначальваў Сачанок Іван Фаміч. З другой чвэрці 1988/89 навучальнага года яго намеснікам па выхаваўчай рабоце стала працаваць Кіслова Марыя Васільеўна, а настаўнікам замежнай мовы — яе муж Кіслоў Валерый Сцяпанавіч.

У 2002-2003 навучальным годзе на базе Варатынскай сярэдняй агульнаадукацыйнай школы быў праведзены дзень выканкама. Педагагічны калектыў у час падрыхтоўкі да адказнага мерапрыемства сваімі сіламі кардынальна змяніў дызайн вучэбных памяшканняў.
У верасні 2004 года на пасаду дырэктара назначаецца Сержан Надзея Уладзіміраўна.
У педагагічны калектыў уліліся новыя творчыя кадры — настаўнікі: біялогіі і хіміі — Канстанцінава Ірына Віктараўна, пачатковых класаў — Дударэнка Марына Міхайлаўна, Пінчук Вольга Міхайлаўна, карэкцыі і педагог-арганізатар — Лісоўская Святлана Валер’еўна, фізічнай культуры — Лексіна Святлана Мікалаеўна, Лексін Сяргей Генадзевіч, Адзінец Валерый Аляксандравіч ,Астапенка Віктар Анатольевіч, Корбут Дзяніс Анатольевіч, Лаеўскі Станіслаў Уладзіміравіч, Бобрык Дзмітрый Уладзіміравіч, музыкі — Гавароўская Ганна Дзянісаўна, замежнай мовы — Казачэнка Таццяна Уладзіміраўна, Сачанок Кацярына Іванаўна, Саўчанка Людміла Фёдараўна, гісторыі — Заева Вольга Міхайлаўна, біялогіі Шчур Ганна Адамаўна, выяўленчага мастацтва і працоўнага навучання — Альховік Юлія Аляксандраўна, гісторыі і выхавальніца ГПД — Міхнавец Дзіна Барысаўна, выхавальнікі ГПД — Каваленка Таццяна Міхайлаўна, Змушка Святлана Аляксандраўна і Века Таццяна Аляксандраўна.
У 2009 г. дырэктарам школы прызначаюць Сапоненка Ірыну Анатольеўну, якая прыйшла ў Варатын з Савіцкай школы. А праз год Варатынскую школу ўзначаліла ( і кіруе ёю дагэтуль)выпускніца савіцкай школы, сярэбраная медалістка Пятрэнка Алена Міхайлаўна.
Даўно ўжо выйшлі на заслужаны адпачынак: Румас Таццяна Георгіеўна, Кіслоў Валерый Сцяпанавіч, Карчун Андрэй Мікалаевіч, Карчун Нэлі Захараўна, Юркевіч Галіна Міхайлаўна, Сачанок Іван Фаміч, Гавароўская Ганна Дзянісаўна.
Няма больш сярод варатынскіх педагогаў таленавітых і творчых Ганчара Уладзіміра Дзянісавіча, Федарука Пятра Мікалаевіча, Дударэнка Тамары Аляксандраўны, Гаркуша Зоі Фёдараўны, Рудакоўскай Надзеі Фёдараўны, Тозік Вольгі Іванаўны, Юркевіч Валянціны Пятроўны. Вечная ім памяць.
Успамінае Сачанок Іван Фаміч, жыхар Варатына, былы дырэктар школы:

— Да Чарнобыльскай аварыі я працаваў сакратаром парткама саўгаса “Прыпяць” у Даўлядах Нараўлянскага раёна, дзе да 1982 года настаўнічаў у мясцовай васьмігодцы. Калі ў Чарнобылі адбылася трагедыя, даўлядоўцаў перасялілі ў Варатын. Мае сябры знайшлі мне месца ў Гродзенскай вобласці. Але, калі я прыйшоў здымацца з партыйнага ўліку ў Калінкавіцкі ГК КПБ, яго другі сакратар Аляксандр Піляк сказаў мне: “Куды ты паедзеш ад сваіх людзей? У Варатыне патрабуецца дырэктар школы, бярыся за справу”. Так у лістападзе 1986 г. я апынуўся ў Варатыне.
У той час вёска ўражвала тым, што ў ёй паўсюдна віравала жыццё. Гэта быў незакончаны будаўнічы праект па ўводу ў абарот меліяраванага аб’екта, жывёлагадоўчага комплексу, малочна-таварнай фермы на другім канцы вёскі, а таксама міні-свінагадоўчай фермы.
Будаўніцтва пачалося ў 1983 г. і было ў поўным разгары. У саўгасе была вялікая будаўнічая брыгада, працавала піларама. Акрамя сваіх будаўнікоў на тэрыторыі саўгаса размяшчалася спецкамендатура, кантынгент якой складалі асуджаныя, якія жылі тут і працавалі на будаўніцтве жылых дамоў, школы, магазінаў, саўгаснай канторы, лазні, майстэрняў.
Ужо была ўзведзена кацельня, якая працавала на вугалі.
Камандавалі спецкамендатурай Дука Пётр Міхайлавіч і Веракса Сцяпан Пятровіч.
Які ж сацыяльны і рабочы састаў насельніцтва вёскі і саўгаса мне запомніўся?.. У асноўным гэта былі мужчыны і жанчыны маладога ўзросту, што працавалі даглядчыкамі, даяркамі, механізатарамі, вадзіцелямі і будаўнікамі. Сюды ж прыехалі ў тым ліку і не самыя лепшыя ў сацыяльным плане кадры. Бо тут давалі новыя кватэры, асабнякі, якія былі падключаны да камунікацый: ванна, вада, цяпло, каналізацыя. Гэта ўсё ўражвала сельскага жыхара. Карацей кажучы – горад у вёсцы.
Акрамя гэтага саўгас славіўся стабільна высокімі заробкамі. Гэта прыцягвала людзей.
У старой школе быў сельскі клуб. Людзі туды не памяшчаліся. Было вырашана будаваць новы Дом культуры. І ён быў пабудаваны і адкрыты да 1990 года.
Дырэктар саўгаса Адам Шпак запрашаў на работу работнікаў культуры. Па яго просьбе з Гомеля ў Варатын прыехаў на пасаду дырэктара СДК акцёр Гомельскага драматычнага тэатра Генін Яфім Міхайлавіч. Пры ім мы паставілі п’есу Макаёнка “Трыбунал”, п’есу “Мікітаў лапаць”.
Кіраўніцтва саўгаса заахвочвала ўдзельнікаў мастацкай самадзейнасці. А Варатынскі Дом культуры быў лепшым у раёне.
Школу я прыняў у студзені 1987г. Па збегу абставін, яна была двайніком маёй Даўлядоўскай школы. Адно адрозненне – пабудавана яна была ў найкарацейшы тэрмін, але з мноствам недахопаў. Праз месяц эксплуатацыі плітка пад нагамі паадставала ад цэменту, тынкоўка сцен у спортзале абсыпалася да цаглянай кладкі. Прасценкі ў душавых праз год адыйшлі ад сцен. Душавыя не працавалі. Каналізацыя раз-пораз забівалася.
Адам Ціханавіч папрасіў мяне скласці спіс недахопаў, атрымалася аж 26. Дырэктар саўгаса шмат разоў адкладваў падпісанне прыёмачнага акта, да поўнай ліквідацыі недаробак. Але ўсё заставалася па-ранейшаму.
Прыйшлося мне на сябе ўскласці яшчэ і абавязкі прараба.
Прайшло некалькі гадоў, пакуль недахопы, і то часткова, былі выпраўлены так званым гаспадарчым метадам. На лесвічных пляцоўках зрабілі заліўку з мармуровай крошкі, неаднаразова перафарбавалі спортзалу, класныя кабінеты абшылі плітамі, адрамантавалі дзверы і навес над уваходам, рамы ў спортзале замянілі на шкляныя блокі, пабудавалі цір, бульба- і агароднінасховішча, новы туалет. Выгарадзілі прышкольны вучэбна-вопытны ўчастак.
Мне пашчасціла працаваць з Адамам Шпакам. Дырэктар школы штодня з 7 да 8 гадзін раніцы ра-зам з усімі спецыялістамі саўгаса знаходзіўся на планёрцы, якую праводзіў кіраўнік гаспадаркі. Адам Ціханавіч гаварыў мне: “Усё, што знойдзеш для школы, нясі дакументы, падпішу”. І мы вазілі — усё што трэба было: пліту ДСП, рэйкі і мэблю з Рэчыцкага мэблевага камбіната, з іншых месц – іншае.
З дапамогай мінскіх родзічаў удалося наладзіць кантакты з Бельгіяй. Варатынскія дзеці пачалі адпачываць і аздараўлівацца за мяжой. З Бельгіі прывозілі адзенне, абутак, посуд. Гэтую замежную дапамогу мы размяркоўвалі сярод малазабяспечаных сем’яў.
За 1000 еўра закупілі вадзяны фільтр для школьнай сталоўкі.
У час пік у школе налічвалася 246 вучняў. Не было куды размясціць школьнікаў, займаліся і ў былым дзіцячым садку.
Школьны калектыў настаў-нікаў і вучняў пастаянна дапамагаў нашым шэфам – саўгасу. Мы падбіралі і перабіралі бульбу, бялілі фермы, прыбіралі вуліцы і могілкі, займаліся вулічнымі клумбамі і г. д.
Школа за год зарабляла каля 5 мільёнаў рублёў пазабюджэтных сродкаў.
Апошнім маім будаўнічым праектам у школе было ўзвядзенне 440-мятровай агароджы вакол школы. Работу гэту выканалі школьныя педагогі: Пятрэнка Аляксандр Леанідавіч, Андрэеў Мікалай Сямёнавіч і Астапенка Віктар Анатольевіч.
І на заканчэнне, яшчэ раз хачу добрым словам успомніць пакойнага Адама Шпака. Пры ім гаспадарка была на ўзлёце: высокія ўраджаі, рост пагалоўя жывёлы, высокія надоі, высокія зарплаты, будаўніцтва і ўвод новых аб’ектаў (вяліся работы па стварэнні ачыстных сістэм; амаль быў уведзены ў строй каўбасны цэх; узведзены кармавы цэх (у кантэйнерах ляжалі транспарцёры, электрарухавікі, абсталяванне), засталіся толькі мантажныя работы; пакладзена 2 км дарогі да могілак; падрыхтавана для іх жалезная агароджа; пабудаваны Дом культуры і дзіцячы садок.
У 70-80-я гг. варатынцы за сваю ўдарную працу ўдастоіліся высокіх ўрадавых узнагарод. Так, у 1973 г. ордэнам “Знак Пашаны” былі ўзнагароджаны даярка Гавароўская Ганна Адамаўна і цялятніца Ібрайханава Ганна Лук’янаўна, медалём “За працоўную доблесць” – былая партызанка, даярка Казюкова Любоў Пятроўна, у 1986 г. ордэнам “Знак Пашаны” была ўзнагароджана даярка Траццякова Алена Фёдараўна, медалём “За працоўную доблесць” – трактарыст Лыскавец Аляксандр Сяргеевіч, медалём “За працоўную адзнаку” – аператар па адкорму жывёлы Гарастовіч Ганна Уладзіміраўна.
У 1988 г. ордэна “Знак Пашаны” ўдастоілася даярка саўгаса Чырыч Мальвіна Дянісаўна.
З таго часу знешне нібы нічога не змянілася ў Варатыне. Хіба што: дэманціраваны кармавы цэх і сіласныя вежы; палівачныя трубы зніклі недзе на польскіх прасторах; паменшала люду у хатах ды дзяцей у школе; ачыстныя збудаванні так і не дабудавалі…

Гонар вёсак

Прафесар Дударэнка

Несумненна, першым у шэрагу тых, кім ганарацца аднавяскоўцы, стаіць Дударэнка Уладзімір Аляксандравіч – заслужаны настаўнік школ БССР, кандыдат педагагічных навук, прафесар, член-карэспандэнт Беларускай Акадэміі адукацыі, акадэмік Міжнароднай Акадэміі тэхнічнай адукацыі.
Уладзімір Аляксандравіч нарадзіўся 20 ліпеня 1934 г. у шматдзетнай сялянскай сям’і. Да вайны Дударэнкі жылі на хутары, які размяшчаўся побач з Капліцкім Варатыном. На хутары жылі дзве сям’і братоў Дударэнкаў: Аляксандра і малодшага Міхаіла.
— Перад самай вайной у прымусовым парадку нашу хату разабралі і перавезлі ў Капліцкі Варатын, скінулі бярвенне на выдзеленым участку і, што хочаце, тое і рабіце, — успамінае сёння Уладзімір Аляксандравіч. – Нас на першапачатку падсялілі ў хату да Ганчарэнкаў. У тых свая сям’я, а тут нас яшчэ дзевяць чалавек, уяўляеце, як жылі.
Пачалася вайна – бацьку разам з іншымі забралі на фронт, з якога ён так і не вярнуўся, прапаў без вестак. Маці Лізавеце Апанасаўне, якая засталася адна з сямю дзяцьмі на руках, прыйшлося не проста. Ужо ў час вайны з Капліч прыйшлі яе браты Васіль і Змітро, склалі тыя бярвенні ў хатку. Так мы і жылі ў тым курані. Галадалі па-страшнаму. Адно выратоўвала, што за лета па навакольных лясах набіралі ды насушвалі мяхоў два грыбоў, ды лясных ягад. Расцілі бульбу з капустай. Так і перабіваліся.
У той складаны пасляваенны час прыйшлося вырашаць на сямейным савеце, каму працаваць, а каму вучыцца. Вучыцца пайшла спачатку Тамара, яна мела добрыя схільнасці да навук.Пашчасціла і мне, бо я быў лепшым вучнем у школе.
У 1948 г. Дударэнка Уладзімір паступіў у Мазырскае медвучылішча. Але праз месяц змяніў сваё рашэнне і рашыў паспрабаваць сябе на настаўніцкай ніве. З адзнакай закончыў Мазырскае педвучылішча. І паступіў у Мазырскі дзяржаўны педа-гагічны інстытут імя Н.К.Крупскай, дзе ўжо на першым курсе, адзіны ў навучальнай установе, стаў атрымліваць Сталінскую стыпендыю, якая на той час была ў 2,5 разы вышэй за звычайную.
Атрымаўшы па завяршэнні навучання ў 1956 г. чырвоны дыплом, Дударэнка застаўся ў інстытуце на кафедры матэматыкі выкладаць свой любімы прадмет.
У 1961 г. Уладзімір Аляксандравіч ўзначаліў СШ №6 г. Мазыра. Праз год яго запрасілі на працу ў Мазырскі ГК КПБ, дзе ён узначаліў аддзел.
У 1963 г. у Мазыры адкрываецца новая навучальная ўстанова – палітэхнікум, ініцыятарам стварэння якога быў Дударэнка. Вось што ён успамінае аб тым часе:
“Паколькі я быў ініцыятарам яго з’яўлення (неаднаразова па даручэннях ездзіў у абкам партыі, міністэрства, Саўмін), прапанаваў сваю кандыдатуру на ролю новага кіраўніка навучальнай установы. Для жыхароў Мазыра адкрыццё палітэхнікума было вялікай падзеяй. Мы навучылі тысячы гараджан!
Я быў старшынёй камісіі па адукацыі ў гарвыканкаме, мы рабілі аб’езды, прыкмячалі ў школах спецыялістаў, а за выкладчыкамі спецпрадметаў я ехаў на размеркаванні ў інстытуты. Мне давалі спіс студэнтаў – у мяне была магчымасць выбраць лепшых спецыялістаў, з чырвонымі дыпломамі. Першая спецыяльнасць была звязана з апрацоўкай металу. Праз два гады з’явілася будаўнічая спецыяльнасць. Я радаваўся, калі бачыў, што да нас прыходзілі вучыцца сем’ямі. Гэта было магчыма, паколькі існавала вячэрняя форма навучання.
У 1975 годзе нас перадалі ў ведамства Міністэрства будаўніцтва. Як мне было нялёгка ў тыя часы! Я купіў кірзавыя боты, спецвопратку, літаральна ўздоўж і папярок таптаў гразь на тым месцы, дзе сёння пабудаваны інтэрнат, грамадска-бытавы і харчовы карпусы палітэхнікума. Сродкі на будаўніцтва знаходзіліся не адразу. Я вельмі перажываў за справу, і калектыў мяне разумеў. Ніколі ні з кім два разы не гаварыў на адну і тую ж тэму – адзін раз пагавару, і работнікі зробяць больш і лепш”.
Дырэктарам тэхнікума Уладзімір Аляксандравіч працаваў да 1981 года. У далейшым жыццё яго зноў звязала з Мазырскім педінстытутам. На гэты раз канчаткова і да апошняга дня яго працы.
У красавіку 1981 г. Уладзіміра Аляксандравіча выбіраюць сакратаром партыйнага бюро інстытута, а ў 1983 г. ён становіцца яго рэктарам.
Вось што ўспамінае аб сваёй працы на гэтай пасадзе сам прафесар:
«Маладыя настаўнікі з іншых раёнаў Беларусі на Палессе заўсёды ехалі неахвотна. Таму школа ад нас чакала настаўнікаў усіх профіляў, і мы пра гэта рабілі даклады ў міністэрства. Даводзілася днямі сядзець у прыёмных, каб распавесці першым асобам аб крайняй неабходнасці адкрыцця ў нашым інстытуце новых спецыяльнасцяў, а колькі патрабавалася красамоўства!
У 1986 годзе, калі адбылася аварыя на ЧАЭС, дзясяткі кафедраў перасталі працаваць, педагогі не выходзілі на працу, пакавалі чамаданы, і з’язджалі каштоўныя кадры. Я звяртаўся да калектыву, прасіў застацца людзей, але дарэмна…
Аб закрыцці інстытута не казалі, але яно магло быць, бо вну – гэта, перш за ўсё, дыпламаваныя кадры, прафесары, дацэнты.
Міністр адукацыі БССР супакойваў мяне, пераконваў, што выхад будзе знойдзены.
Пачалася актыўная падрыхтоўка кадраў. Паколькі гэта было напярэдадні чарговага выпуску, пакідалі каго-небудзь са сваіх лепшых студэнтаў, кагосьці з іншых гарадоў прыцягвалі выдзяленннем кватэр і г. д. Для мяне гэта быў вельмі цяжкі перыяд.
Вялікае ўражанне тады зрабіў новы подых у адукацыі – камп’ютарызацыя навучальнага працэсу. Сотні машын завезлі, беларускіх, японскіх. Не, мы не баяліся камп’ютараў, з вялікай цікавасцю паставіліся да іх з’яўлення. Матэматыкі днямі мучылі сябе і тэхніку. Авалодаць камп’ютарам было няпроста. Мы адкрылі спецыяльнасць па падрыхтоўцы настаўнікаў інфарматыкі, стварылі некалькі лабараторый, падрыхтавалі кадры. Адкрыццё камп’ютарных класаў натхніла людзей. Інстытут працягваў развівацца, адкрываліся новыя спецыяльнасці…
Мая адміністрацыйная праца ішла паралельна з навуковай, на напісанне падручнікаў сыходзілі гады». Дарэчы, за гады навукова-педагагічнай дзейнасці прафесар Дударэнка напісаў каля 60 навуковых прац, у тым ліку 8 падручнікаў, адзін з якіх быў прадстаўлены на ВДНГ СССР, дзе ўдастоіўся бронзавага медаля.
Па 1997 год узначальваў Мазырскі педінстытут Уладзімір Аляксандравіч. З 1996 па 2002 гг. загадваў у ім кафедрай матэматыкі і інфарматыкі. З 2002 г. – прафесар кафедры матэматычнага аналізу.
За асабісты і значны ўклад у развіццё адукацыі Уладзімір Дударэнка ўзнагароджаны ордэнам “Знак Пашаны”, медалямі “За доблесную працу”, “Ветэран працы”, знакам “Выдатнік народнай адукацыі”, Ганаровымі граматамі Вярхоўнага Савета БССР. У 1974 г. яму прысвоена ганаровае званне “Заслужаны настаўнік школ БССР”.
Зараз Уладзімір Аляксандравіч знаходзіцца на заслужаным адпачынку і жыве ў Мазыры.
Вось што ён адказаў на пытанне: “Ці шчаслівы ён чалавек?”:
“Безумоўна! Я шчаслівы, што ў нас адукаваныя, пісьменныя дзеці, што яны карыстаюцца вялікай павагай сярод сваіх калег.
Сын Сяргей – доктар медыцынскіх навук, прафесар ваенна-медыцынскай акадэміі ў Санкт-Пецярбургу.
Яго дачка Аляксандра – зам. генеральнага дырэктара буйнога Санкт-пецярбургскага аб’яднання, якое займаецца азеляненнем, добраўпарадкаваннем горада.
Наша дачка Наталля – дацэнт БДПУ ім. Максіма Танка, кандыдат навук.
Яе дзяўчынкі на дадзены момант знаходзяцца ў знакамітым нямецкім універсітэцкім гарадку Йена, дзе размяшчаецца мноства даследчых лабараторый і інстытутаў.
Старэйшая, скончыўшы фізіка-матэматычны факультэт БДУ, паступіла ў аспірантуру, абараніла кандыдацкую дысертацыю. Яе навуковыя даследаванні прысвечаны ўплыву оптыкі на якасць дызельнага паліва.
Малодшую пасля заканчэння біялагічнага факультэта БДУ запрасілі ў аспірантуру медыцынскага ўніверсітэта, яна занятая тэмай барацьбы з анкалагічнымі захворваннямі.
Мне асабліва пашанцавала з жонкай. Антаніна Андрэеўна таксама звязала сваё жыццё з матэматыкай. Мы не толькі працавалі, нават вучыліся разам, толькі ў розных групах. Яна выдатны выкладчык. Мудрая жанчына. Выдатная гаспадыня. Клапатлівая і ўважлівая маці і жонка. Я заўсёды адчуваў яе клопат, мой поспех у кіраўніцтве – з большага яе заслуга». (Газета “Жыццё Палесся”. 5 жніўня 2014 г).
Калі я запытаў Уладзіміра Аляксандравіча пра пасляваенны лёс яго братоў і сясцёр, то вось што ён расказаў:
— Старэйшая Антаніна, 1922 г.н., усё жыццё адпрацавала ў гандлі ў Калінкавічах, а дакладней — у кафэ-рэстаране на чыгуначным вакзале.
Фёдар, 1925 г.н., працаваў вадзіцелем у Калінкавіцкім ДРБУ-152.
Тамара, 1927 г.н., працавала настаўніцай Варатынскай і Капліцкай школ, дырэктарам Варатынскай школы.
Пятро, 1932 г.н., працаваў у Калінкавічах вадзіцелем на грыба-кансервавым камбінаце.
Іван, 1936 г.н., жыў і працаваў у Варатыне. Апасля яго забраў да сябе сын у Светлагорскі раён.
Сцяпан, 1940 г.н., закончыў Мазырскі палітэхнікум, працаваў на Мазырскім кабельным заводзе.
Нікога з іх ужо няма ў жывых. Але засталіся дзеці і ўнукі.

Майстры лакавай мініяцюры

У 1930 г. варатынскага земляроба-аднаасобніка Юркевіча Сцяпана Міхайлавіча разам з жонкай і маленькімі дочкамі Вольгай і Аняй, як кулакоў і ворагаў народа, выслалі ў халодную Сібір.
“У дзяўчынак не было цёплага адзення, дык іх цёця Жэня за ноч з коўдры пашыла вопратку і малыя разам з бацькамі рушылі ў невядомасць ад роднай хаты, — расказвае сёння муж Ганны Сцяпанаўны Аляксандр Іванавіч Осіпаў, які жыве ў абласным цэнтры – г.Гомелі. – Разам з імі былі рэпрэсіраваны і сасланы ў Сібір і браты Сцяпана Юркевіча”.
Маленькай Ані, калі яна трапіла ў Сібір, было ўсяго тры гады.
Лёс у далейшым быў літасцівым да яе сям’і. У адрозненне ад многіх іншых ссыльных, ім удалося выжыць. Больш таго, дзяўчаткі атрымалі сярэднюю адукацыю. Старэйшая Вольга вывучылася на агранома, а малодшай, яе школьная настаўніца яшчэ ў школьныя гады, разгледзеўшы ў дзіцячых малюнках Ані, талент сапраўднага мастака, параіла паступаць у мастацкае вучылішча.
“Аня спрабавала паступіць у Маскву, у Свярдлоўск, але як толькі справа даходзіла да дакументаў – вораг народа, і ад варот паварот, — расказвае яе муж. – Вялікія гарады для рэпрэсіраваных былі закрыты. Тая ж школьная настаўніца параіла маёй Аннушцы паступаць у Палехскае мастацкае вучылішча імя М.Горкага, якое знаходзілася ў сяле Палех Іванаўскай вобласці.
Гэта старадаўняе рускае сяло атрымала ў народзе назву «Казачны Палех», «Сяло — акадэмія».
Гісторыя мастацкага вучылішча ў Палеху сыходзіць каранямі ў глыб XIX стагоддзя і бярэ пачатак з вучнёўства, якое існавала пры іканапісных майстэрнях.
З 1926 г. тут адрадзілася вучнёўства пры «Арцелі старажытнай жывапісу», якая была арганізавана ў 1924 г. Спадчынная майстэрства іканапісу палешане адрадзілі ў новым сінтэзе старажытнай тэхнікі і прадметнай творчасці ў мастацтве мініяцюры.
На рубяжы 20-30 гадоў XX стагоддзя ў Палеху была адкрыта прафтэхшкола, якая ў 1935 г. была рэарганізавана ў мастацкі тэхнікум, а з 1936 года ў Палехскае мастацкае вучылішча ім. М. Горкага.
Першы выпуск вучылішча зрабіла ў 1938 годзе.
З той пары падрыхтавана больш за 1000 мастакоў — майстроў палехскай лакавай мініяцюры. Творчасць многіх з іх атрымала шырокую вядомасць, ім прысвоены Дзяржаўныя прэміі і ганаровыя званні.
Навучэнкай гэтага вучылішча ў 1945 г. стала і мая Аня. Я ж прыехаў з Саратаўскай вобласці і паступіў у вучылішча ў 1948 г.
У 1950 г., пасля 2-х курсаў вучылішча, я паехаў паступаць у Саратаў на другі факультэт. Адтуль мяне забралі ў армію. У 1953 г. у час кароткатэрміновага водпуску мы з Аняй распісаліся, і я зноў паехаў служыць далей.
Служыў у сакрэтнай часці. Аня мне пісала, што яе кожны месяц цягаюць у міліцыю і ўсё дапытваюць, як ворага народа. Я звярнуўся да свайго асабіста –афіцэра СМЕРШа і ўсё яму расказаў: і пра рэпрэсіраваную сям’ю жонкі, і пра яе пакуты. Праз месяц афіцэр мне сказаў: “Цяпер тваю Аню ніхто чапаць не будзе. Мы ўсё праверылі, ніякія яны не ворагі народа – гэта цудоўная, працавітая і дружная сям’я”.
І праўда, больш маю Анечку ніхто нікуды не выклікаў і не дапытваў. А ў 1955 г. я вярнуўся ў Палех, дзе Аня працавала на буйным мастацкім камбінаце. Закончыў вучылішча. А ў 1959г. мы пераехалі ў Беларусь, на радзіму Ані, у Калінкавічы.
Да таго часу яе бацькі і сястра ўжо пераехалі з Сібіры ў Калінкавічы. Бацька працаваў на мэблевай фабрыцы, а сястра – на чыгунцы ў каранціннай насеннай інспекцыі.
Пераехаць у Беларусь нас прымусіла галадоўка. Праца на мастацкім камбінаце нам вельмі падабалася, а вось полкі ў магазінах былі пустымі. А ў Калінкавічах ужо ў той час быў і хлеб, і крупы, і кансервы, і, нават, каўбаса.
Жылі мы з бацькамі Ані па вуліцы Свярдлова. Я спачатку працаваў выкладчыкам у раённым Доме піянераў, а калі адкрылі ў Калінкавічах новы кінатэатр, з Аняй сталі працаваць у ім мастакамі”.
У 1960 г. Аляксандра Іванавіча запрасілі на працу ў абласны Дом народнай творчасці, офіс якога размяшчаўся ў абласным драматычным тэатры. Аб’ездзіўшы ўсе раёны Гомельшчыны, ён арганізаваў першую творчую выставу самадзейных мастакоў вобласці, якая размясцілася ў Палацы чыгуначнікаў. На выставе выставіў і шкатулкі Ані разам са сваімі работамі, выкананымі ў стылі палехскай лакавай мініяцюры. Выставу разам з сакратарамі райкамаў вобласці наведаў сакратар абкама Палякоў. На наступны дзень паступіла каманда — Осіпавым разам са сваімі работамі з’явіцца ў абкам. А яшчэ праз нейкі час абкам партыі выдзяліў таленавітым мастакам кватэру па вуліцы Арцёма.
Ганна Сцяпанаўна і Аляксандр Іванавіч з 60-х гадоў мінулага стагоддзя актыўныя ўдзельнікі мастацкіх выстаў. З 1964 г. – члены Саюза мастакоў СССР.
У творчасці гэтых майстроў — а займаліся яны роспісам талерак, шкатулак, пласцін — вылучаюцца некалькі тэм з рознымі сюжэтамі і матывамі. Напрыклад, дыпломная праца Ганны Сцяпанаўны прысвечана гераічнаму подзвігу Аляксандра Матросава, Аляксандра Іванавіча – адпачынку сельскіх працаўнікоў.
У Гомелі яны ўпершыню паказалі сваю сумесную працу – шкатулку “Адкрыццё міжкалгаснай электрастанцыі”, якую набыў Дзяржаўны мастацкі музей рэспублікі.
Творчай удачай можна лічыць кампазіцыю з некалькіх сюжэтаў “Іван – удовін сын”, у аснову якой пакладзена беларуская народная казка. Цэнтральнае месца ў ёй займае сцэна вяртання героем сонца людзям пасля бітвы са Змеем Гарынычам.
Ганна Сцяпанаўна і Аляксандр Іванавіч пастаянна канцэнтруюць свой творчы патэнцыял на рэчаіснасці. У 60-я гады мінулага стагоддзя ў Беларусі была вельмі папулярнай песня “Рэчыцкая лірычная”, якая расказвала аб прыгажосці Палескай зямлі. Дык вось наша зямлячка з мужам выкарысталі сюжэт гэтай песні для свайго твора. Нельга не залюбавацца ў ім надыходам ночы, месячным святлом над ракой, тонкай рабінкай, цішынёй воднай роўнядзі. Сярод гэтай прыгажосці прыроды – хлопцы і дзяўчаты ў вясёлым карагодзе. Роспіс проста ўражвае яркасцю каларыту і мажорнай узнёсласцю.
Сваёй тонкай, вытанчанай графікай, незвычайнай сілай колеру і непаўторным хараством лакавыя мініяцюры мастакоў Осіпавых заваявалі прызнанне далёка за межамі СНД. Іх працы ёсць нават у калекцыі цяпер нябожчыка папы рымскага Яна Паўла ІІ, Мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта, а таксама Свяцейшага Патрыярха Аляксія ІІ.
Партрэт папы рымскага, напісаны на драўлянай пласціне яечнай тэмперай, упрыгожвае цяпер збор работ Осіпавых. Такая фарба хутка высыхае, пры накладанні наступных слаёў не раствараецца, што дае магчымасць атрымліваць тонкія каляровыя пераходы. Яна не губляе свежасці многія гады.
З дзіўным майстэрствам Осіпавы выпісваюць мініяцюры з самымі тонкімі дэталямі, разнастайнасцю ювелірных узораў. Увасобленыя вобразы на чорным фоне набываюць асаблівую выразнасць. Малюнкі часта ўмоўныя, афарбаваныя ў казачна незвычайныя тоны: вогненна-чырвоныя коні, чорнае неба, і толькі найтанчэйшымі залатымі ніткамі вымалёўваюцца контуры аблокаў.
Усяму свету вядомы рускія лакавыя мініяцюры на вырабах з пап’е-машэ. Гэта надзвычай вытанчаныя шкатулкі, скрыначкі, пудраніцы, брошкі. Зачароўвае ўяўленне гульня іх яркіх фарбаў, але, па якім бы палехскім абавязковым канонам не ствараліся гэтыя прадметы, усё роўна адчуваецца почырк майстра, калі ён арыгінальны і непаўторны са сваім бачаннем навакольнай рэчаіснасці, толькі яму ўласцівай палітрай. Бо фарбы майстры рыхтуюць самі: з яечнага жаўтка, сусальнага золата, срэбра, бронзы або алавянага парашка, – зрэшты, як і пэндзлі. Гэта вельмі працаёмкі працэс, які патрабуе высокага прафесійнага майстэрства, вытрымкі, цярпення.
Працэс напісання карціны таксама вельмі складаны. Любоў да матэрыялу, веданне яго і няўхільнае прытрымліванне традыцый, пастаянная варыянтнасць у стварэнні твораў – гэта тыя якасці, без якіх немагчыма творчае развіццё мастакоў Осіпавых. Чысціня духоўнага свету, які адбіўся ў іх творчасці, аказваецца надзённа неабходным нам, сучаснікам, стомленым ад прагматычнага, мітуслівага часу, ад рэзка змяніўшыхся маральных арыенціраў.
Заснавальнікамі палехскага мастацтва, як ужо ўпаміналася, былі мастакі-іканапісцы. Яны стваралі дарагія высокамастацкія абразы. Вядома ж, муж і жонка Осіпавы не маглі адысці ад традыцый роднай школы. Яны пісалі і рэстаўрыравалі іконы, распісвалі храмы, чым заслужылі ў савецкі час незадавальненне з боку сваіх калег і некаторых адказных таварышаў.
Насценны роспіс – яшчэ адзін бок таленту Осіпавых, у якім адбіліся матывы твораў Пушкіна, рускіх народных казак і былін. Яны ўпрыгожваюць інтэр’еры санаторыяў, дамоў адпачынку, дзіцячых садоў, бібліятэк. За сваё доўгае творчае жыццё Осіпавы займаліся і графічным афармленнем кніг, распрацоўвалі эскізы нагрудных знакаў і гандлёвых марак.
Творчасць іх заўсёды была запатрабавана. Іх працы выстаўляліся на найбуйнейшых усесаюзных і рэспубліканскіх выставах, іх бралі за мяжу кіраўнікі тагачаснага ўрада ў падарунак першым асобам заходніх дзяржаў, каб прадэманстраваць высокі мастацкі ўзровень савецкага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
Ім, як высокапрафесійным спецыялістам, прапаноўвалася прэстыжная праца ў сталіцы, але яны засталіся ў Гомелі, у горадзе, які стаў для іх родным.
Фактычна да 1991 г. Ганна Сцяпанаўна заставалася “ворагам народа”. Толькі ў 1995 г. з упраўлення ўнутранных спраў выканкама Гомельскага абласнога Савета народных дэпутатаў на яе імя прыйшла даведка, у якой было сказана наступнае:
“Решение о незаконном репрессировании, принятое в административном порядке 1930 года в отношении Юркевич (Осиповой) Анны Степановны, 1927 г.р., отменено постановлением Верховного Совета Республики Беларусь от 6-го июля 1991 года “О порядке реабилитации жертв политических репрессий 20-80-х годов в Республике Беларусь”.
Гр-н(ка) Юркевич (Осипова) Анна Степановна, находившаяся в ссылке, высылке, спецпоселении с 1930 г. по 1.11.1943 г. в Исовском районе Свердловской области реабилитирована 7 августа 1995 года.
До ссылки, высылки, спецпоселения проживала в д.Воротын Калинковичского района Гомельской области и находилась в малолетнем возрасте”.
У адпаведнасці з рашэннем Калінкавіцкага раённага выканаўчага камітэта № 366 ад 27.10.95 г. “Аб кампенсацыі за адабраную маёмасць” за кошт саўгаса “Радзіма” Ганне Сцяпанаўне і яе сястры Вользе Шпак (прозвішча па мужу) выплацілі па 10 мінімальных заробкаў у якасці кампенсацыі за бацькоўскую хату, жывёлу і іншае дабро.
Маральная кампенсацыя за згубленае дзяцінства і юнацтва законам не прадугледжвалася. Відаць таму, што гэтым дубнякоўскім дзяўчатам і іх бацькам яшчэ пашчасціла – яны засталіся жывымі. Да многіх іншых іх землякоў лёс не быў такім літасцівым.
У 2010 г. Ганны Сцяпанаўны не стала. Справу яе і мужа працягваюць іх сыны Уладзімір і Віктар, якія, як і іх жонкі, сталі прафесійнымі мастакамі. А вось трое іх унукаў вырашылі змяніць прафесію, хаця ўсе малююць даволі прыстойна.

Прыма гімнастыкі

Мы ўжо ўспаміналі вышэй, што калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, Корбут Валянцін Аляксандравіч, які нарадзіўся ў 1925 г. у в. Дубнякі, не вагаўся. Ён адразу ж стаў членам падпольнай групы, якую стварыў былы загадчык Варатынскай школы Кузьма Саўчанка. Затым Валянцін уступіў у партызанскі атрад “Лёшкі” і ваяваў у ім аж да злучэння з Чырвонай Арміяй. У атрадзе дубняковец пазнаёміўся з Валянцінай Іванаўнай, якая затым стала яго жонкай.
Пасля вайны сям’я Валянціна Аляксандравіча абаснавалася ў г. Гродна. Ён вывучыўся і працаваў інжынерам, жонка поварам. У іх нарадзілася пяцёра дзяўчынак. Вольга была самай меншай у сям’і і самай любімай, яна нарадзілася 16 мая 1955 г. Яны жылі ў пакоі ў дваццаць квадратных метраў без усялякіх выгод.
Характар будучай алімпійскай чэмпіёнкі загартоўваўся ў дваровых баталіях. У школе да чацвёртага класа вучылася без троек. А ў другім класе школьны фізрук Яраслаў Кароль узяў яе ў школьную гімнастычную секцыю. Аднак, калі ішоў адбор у мясцовую ДЮСШ, то яе спачатку не ўзялі: занадта ўжо тоўсценькая!
Але Вольга чымсьці спадабалася алімпійскай чэмпіёнцы Алене Валчэцкай. Праз год дачка партызана стала займацца ў заслужанага трэнера краіны Рональда Кныша.
— Яна прыйшла да нас у школу ў 1965 годзе, — успамінаў Рональд Іванавіч. — Мы адабралі яе ў ліку іншых пяцідзесяці дзяўчынак, і Алена Валчэцкая — яна ўжо была ў той час чэмпіёнкай краіны — пачала з ёю працаваць. Прайшло прыкладна паўгода. Я прыглядаўся да пачаткоўцаў: каго б мне цяпер падрыхтаваць у чэмпіёны? І выбар патрапіў на Олю. Вельмі ўжо лёгка яна схоплівала новыя элементы! Я хутка зразумеў, што гэтая дзяўчынка зможа і немагчымае…
І справа была не толькі ў тым, што маленькая вага, лёгкасць дазволілі Вользе Корбут падкідваць сябе ў паветра так, што часам здавалася, быццам яна, пераадолеўшы зямное прыцягненне, «завісае» ў прасторы, нібы пушынка, а выдатная каардынацыя рухаў дапамагала дакладна прызямліцца пасля палёту, — як пісалі потым журналісты і спартыўныя рэпарцёры.
Сакрэт яшчэ крыўся і ў характары спартсменкі. Каб выканаць тое, чаго яшчэ ніхто да цябе не спрабаваў, патрэбна была асаблівая смеласць.

Трэнер Кныш прыдумваў усё новыя элементы. А Вольга плакала ад крыўды, калі ў яе не атрымлівалася задуманае, і тут жа бралася паўтараць сотні і тысячы разоў, пакуль кожная звязка, кожны элемент не станавіліся неаддзельнай часткай цэлага. І калі можна было супакоіцца, Кныш адвяргаў усё начыста і змрочна мераў крокамі спартзалу, а Вольга, якая ўжо прызвычаілася да такіх нечаканых паваротаў, старалася паспець за думкамі трэнера і навучылася разумець яго з паўслова, быццам, іх сэрцы былі настроены на адну хвалю.
Неўзабаве пасля Алімпіяды ў Мехіка чатырнаццацігадовая дзяўчынка паспяхова выступіла ў юнацкіх спаборніцтвах «Алімпійскія надзеі», прадэманстраваўшы там сваё знакамітае сальта на бервяне.
У ліпені 1971 года ў Маскве ішла Спартакіяда народаў СССР. Тут яшчэ не бачылі яе арыгінальнага сальта назад. Зала замерла. Вольга ледзь-ледзь хістанулася… Замерла. І раптам… ўпала. Натуральна, упалі і яе шанцы на перамогу. Праўда, яна тады атрымала «золата», разам з сяброўкамі, за камандную перамогу. Тады ж, са слязамі на вачах, яна прамовіла:
— Я выйграю Спартакіяду…
І яна стрымала слова. Праз чатыры гады ў Ленінградзе Вольга стала чэмпіёнкай Спартакіяды народаў СССР.
Сапраўдны трыумф Вольгі Корбут адбыўся на Алімпіядзе ў Мюнхене! На наступны дзень пасля таго, як беларуска прадэманстравала затаіўшаму дыханне ад здзіўлення «Спорт — халле» сваю незвычайную камбінацыю на брусах, мюнхенскія газеты адкрылі спаборніцтвы ў пахвальбе ў адрас савецкай спартсменкі. Як толькі яе не называлі! І «любіміцай Алімпіяды», і «куранём савецкай каманды, якое са сваім сальта прыгнула прама ў сэрца публікі», і «вундэркіндам»… Кожнае яе новае з’яўленне на памосце сустракалася авацыяй. І пасля Алімпіяды Вольга Корбут доўга не знікала з тэлеэкранаў.
Дачка дубнякоўскага партызана стала чатырохкратнай алімпійскай чэмпіёнкай, заслужаным майстрам спорту СССР. Сваю спартыўную кар’еру Вольга Корбут закончыла пасля Алімпіяды ў Манрэалі. У 1977 г. закончыла гістарычны факультэт Гродненскага ўніверсітэта. У 1976г. выйшла замуж за вядомага спевака – саліста групы “Песняры” Леаніда Барткевіча і пражыла з ім 22 гады. Мае сына Рычарда.
Не раз з бацькам і мужам прыязджала ў Дубнякі. Пра адзін з такіх прыездаў мы сёлета расказвалі на старонках “Калінкавіцкіх навін” (23 красавіка 2016 г.).
Зараз Вольга Корбут жыве ў Злучаных Штатах Амерыкі, дзе мае шэраг гімнастычных школ, якія носяць яе імя.

На 1 студзеня 2016 г. у Ператрутаўскім Варатыне налічвалася 310 гаспадарак і 844 жыхары, у Капліцкім Варатыне – 11 гаспадарак і 17 жыхароў, у Дубняках – 4 гаспадаркі і 5 жыхароў.
У Варатыне, які ў 2011 г. стаў аграгарадком, ёсць уся інфраструктура, неабходная для нармальнай жыццядзейнасці сельскага жыхара. Як ужо гаварылася вышэй, тут размяшчаецца цэнтр адкрытага акцыянернага таварыства “Радзіма”, у якім працуюць механізатарамі, жывёлаводамі і паляводамі многія жыхары паселішча.
Тут жа пад кіраўніцтвам Белазора Віктара Мікалаевіча працуе калектыў вытворчага ўчастка “Варатын” КУП “Камунальнік Калінкавіцкі”, які налічвае больш трох дзясяткаў чалавек.
Больш двух дзясяткаў гадоў у Варатыне працуе пажарна-аварыйна-выратавальны пост, на якім пад камандаваннем Сяргея Гарастовіча нясуць службу сем чалавек, гатовыя па першаму закліку рушыць на выратаванне людзей ад полымя ці іншай навалы.
З пасляваенных гадоў у Ператрутаўскім Варатыне працуе фельчарска-акушэрскі пункт, які з 1985 г. узначальвае фельчар Мельчанка Фёдар Мікалаевіч — ураджэнец Чорнаўшчыны Калінкавіцкага раёна.
З 1987 г. яму дапамагае даглядаць за здароўем мясцовага насельніцтва ўраджэнка суседніх Беразнякоў – медсястра Барабаншчыкава Вера Канстанцінаўна.

Працуе ў вёсцы і сельская бібліятэка, якою з 2004 г. загадвае ўраджэнка Варатына, выпускніца Магілёўскага бібліятэчнага тэхнікума Кулікова (Гарастовіч) Наталля Іванаўна.
Яшчэ ў 1988 г. прыйшла на працу ў саўгасны клуб інструктарам па рабоце з дзяцьмі мясцовая жыхарка Корбут Валянціна Мікалаеўна. Яна і сёння, праўда, ужо пад прозвішчам Мельчанка, працягвае працаваць мастацкім кіраўніком Варатынскага культурна-спартыўнага цэнтра, дырэктарам якога зараз з’яўляецца Попчанка Васіль Максімавіч – намеснік дырэктара РСУП “Радзіма” яшчэ ў нядаўнім мінулым.

Дарэчы, культрабоце ў Варатыне аддалі часцінку свайго жыцця ў розныя гады Палонікаў Уладзімір Сцяпанавіч (зараз працуе ў Нароўлі), Астапенка Віктар Анатольевіч (зараз настаўнік фізкультуры ў мясцовай школе), Гавароўская Ганна Дзянісаўна (на пенсіі), Барысенка Надзея Васільеўна, Сержан Сяргей Мікалаевіч, Ахраменка Мікалай Міхайлавіч, Любіна (Пінчук) Юлія Міхайлаўна, Сташук Аксана Іванаўна, Гавароўская (Мароз) Марыя Мікалаеўна.
Працуюць у вёсцы гандлёвыя кропкі Калінкавіцкага райспажыўтаварыства. Ёсць сваё аддзяленне сувязі. Дзеці маюць магчымасць, акрамя атрымання сярэдняй адукацыі, атрымаць і музычную. Ёсць магчымасць займацца спортам.Ёсць транспартныя зносіны з горадам і электронныя з Сусветам.
Адным словам, жыві, Варатын, працуй, развівайся!

А закончым наш аповяд пра Варатын урыўкам з “Лірычнага рэпартажа з Варатынскай СШ”, які апублікаваў 8 лютага 1994 г. у газеце “Калінкавіцкія навіны” вядомы беларускі паэт і гумарыст Уладзімір Верамейчык:
Едзем. Настаўнікаў роднае мовы
Цэлы аўтобус імчыць у Варатынь.
«Рафік» — майстрам беларускага слова,
З намі Бірылаў — ад райвыканкома.
Едзем праз слоту і зябкую стынь.
Студзень… Ды толькі зіма не частуе
Снегам, марознаю злосцю каляд.
Вось і Антонаўка. «Рафік» прастуе:
Шыічы, Каплічы — хутка, мяркуем,
І варатынскі ўжо далягляд.
У Варатынь уязджаем здзіўлёна:
Гмахі да неба, дарога як ток.
Школа. Прыпынак. Страчае з паклонам
З зычаннем шчасця гасцям пахвалёным
Жвавы дырэктар Іван Сачанок.
Сам з Нараўляншчыны, з жудаснай зоны,
Ён абжывае прыдатны куток.
«Усё для дзяцей» — непарушным законам
Стала ў школе. (Згадзіцеся, сёння
Мала такіх, як Іван Сачанок).
Толькі напорнасць і дружба з саўгасам
Школу ратуюць — і цела, і плоць.
Фёдар Хмяльніцкі ўпоравень з часам
Крочыць, сябруючы з кожненькім класам,
Вучыць і думаць, і жаць, і палоць.
Зноў жа, згадзіцеся, у беднасці нашай
Фёдар Міхайлавіч мудры ўдвайне:
Дзеліцца шчыра і хлебам, і кашай —
З гэткім дырэктарам голад нястрашан,
З гэткім дырэктарам слаўна ўпаўне.
А ў вестыбюлі прывабнае школы —
Гурт нецярплівы прыгожых жанчын:
Цар-каравай на абрусе вясёлым,
Роднае слова ў гучанні дзябёлым —
Гэта адна з урачыстых хвілін.
Мельчанцы Тасі ў дарунак падносяць
Хлеб знакаміты—святы каравай.
А Сачанок — гаспадар шчыра просіць
Школу агледзець, прысуд свой выносіць:
Добра ці дрэнна — глядзі, прыкмячай.
Я за свой век сотні школ перабачыў
Мінскіх і гомельскіх, у цэнтры, у глушы.
Па Варатынскай прайшоў і зазначыў:
Тут калектыў багатырскі няйначай,
Зроблена ўсё для дзяцей, для душы.
Усё падагнана да кропкі і шруба,
Нават гультай у выдатнікі прэ.
Светла і чыста, прасторна і люба,
Тут стане шустрым на розум няўклюда,—
Ведаў дзялянку тут кожны арэ.
Мне ж кабінет беларускае мовы
Хочацца бачыць — аснову асноў.
Тут гаспадарыць Марыя Кіслова,
Тут на кані беларускае слова,
Усюды лунае дух нашых дзядоў.
Школа выдатная. Стала апорнай
Па Адраджэнні — і едуць здаля,
Вучацца песням, абрадам узорным
I беларускасці ўсцяж непакорнай,
Вучацца так, каб мацнела зямля.
У Доме культуры шчыруюць паэты…
Мельчанка Тася парад пачала.
<…> Потым на сцэну Шпакоўская Валя
Стрымана, з годнасцю гожай ўзышла.
I паэтэсу віталі ў зале,
Вершы яе слухачоў счаравалі,
Валя — надзея і гордасць сяла.
Больш дзвюх гадзін паэтычнае слова
Лашчыла стоены слых гледачоў.
Потым — канцэрт на саліднай аснове,
Песні і танцы ішлі паспяхова,
Многія лепш, чым у эстрадных майстроў.
Бачым, Кіслоў і Палонікаў звыкла
Мілыя сэрцу баяны бяруць:
Песні калядныя ў душы праніклі,
Танцы, што многа дзе поўнасцю зніклі,
У Варатыні цудоўна жывуць.
Песні настаўнікаў, скокі ў вучняў —
Гэткай гармоніі мала дзе ёсць.
Ў школе саюз гэты, бачна, выключны,
У вёсцы саюз гэты з шчасцем заручан —
Мудрая сталасць й агонь — маладосць.
Жонка й дачка Сачанкі ў дуэце
Слаўна выводзяць чароўны напеў,
Потым я двух першаклашак прыкмеціў —
Машу й Сяргея. Выдатныя дзеці.
Шчыра спяваць – так не кожны б сумеў.
Думаю часта: у вёсках далёкіх
Талентаў колькі жыве між дзятвы!
А ці мы робім хоць сціллыя крокі,
Каб далучыць да мастацтваў высокіх
Іх? Ды як рускія кажуць: увы!
Песня — трымцлівае сэрца народа.
Мне б хоць звычайным радком ўспамянуць
Галіну Міхайлаўну Юркевіч,
Алену Іванаўну Фёдараву,
Галіну Майсееўну Сачанок,
Ірыну Віктараўну Канстанцінаву,
Што і на сцэне душэўную згоду
Нам паказалі. Іх спеў — асалоду
Людзі набгом з заспакоеннем п’юць.
<…> Вось і ад’езд… Расставальная скруха,
Клятвы прыехаць адкульсьці здалёк.
Дзякуй табе, Варатынь-весялуха!
Дзякуй табе, мая школа-прысуха!
Дзякуй табе, дарагі Сачанок!
Мне падарылі на шчасце сабаку
(Смешны, са жлобінскай футры звярок).
Ў годзе Сабакі таго неўмаляку
Буду лічыць варатынскім я знакам
I пры ад’ездзе сабе даў зарок:
Сумна мне стане на гэтай планеце —
Крыкну адчайна ў марозную стынь:
Добрыя людзі, ці добра жывеце?
Добрыя людзі, чаму не завеце
У госці к сабе ў Варатынь? Ва-ра-тынь…
Іван Гарыст.

Please follow and like us: