Гарочычы

Старт у дарослае жыццё

Яго, як правіла, кожны з нас атрымлівае ў школе. У Гарочычах земскае народнае вучылішча адкрылася ў 1912 г. Мясцовыя хлапчукі і дзяўчынкі навучаліся Слову Божаму і азам граматыкі ў арандаванай пад школу сялянскай хаце.

З устанаўленнем савецкай улады на базе земскага вучылішча была створана працоўная школа 1-й ступені, у якой у 1924 г. навучалася 80 вучняў.

Першы драўляны аднапавярховы будынак школы ў Гарочычах быў пабудаваны ў 1925 г. У ім было чатыры класных пакоі і інтэрнат для настаўнікаў.

У сярэдзіне 30-х гадоў Гарочыцкая пачатковая школа была рэарганізавана ў сямігодку. У 1935 г. ў ёй навучаліся каля 300 вучняў. Паколькі школа вырасла колькасна, то драўляны яе будынак ужо не мог змясціць усіх школьнікаў. На двары школы ўстанавілі тры канфіскаваныя ў так званых кулакоў дамы, такім чынам пашырыліся ўладанні навучальнай установы. Першы выпуск Гарочыцкай сямігодкі адбыўся ў 1933 г.

Калі б не вайна, то ўжо восенню 1941 г. Гарочыцкая школа стала б сярэдняй, бо ў 1940 г. пачаўся набор у старэйшыя класы.

У час разгрому паліцэйскага гарнізона ў Гарочычах будынак школы пацярпеў ад пажару. Адразу пасля вызвалення Гарочыч яго адрамантавалі і ў ім размясціўся шпіталь. А заняткі ў школе пачаліся ў 1944 г. У доме Зіновіч Анастасіі Сідараўны па вул. Зарэчнай са школьнікамі займалася настаўніца Цімафеева Алена Ігнатаўна. Спачатку вучылася каля 20 дзяцей, а да канца года, пасля вяртання многіх сямей з эвакуацыі, колькасць пачатковых класаў павялічылася да чатырох.

Першым пасляваенным дырэктарам Гарочыцкай школы была Малчанава Анастасія Яфімаўна – цудоўны арганізатар навучальнага працэсу. Гэта на яе жаночыя плечы лёг цяжар усіх праблем таго часу па забеспячэнні нармальнага функцыянавання навучальнай установы: рамонт, нарыхтоўка паліва, забеспячэнне падручнікамі, паперай і іншымі. неабходнымі для жыццядзеяння школы рэчамі. Першым яе памочнікам у школьных справах была завуч Міхалка Марыя Канстанцінаўна, якая выкладала англійскую мову.

У 1945 г. дырэктарам школы стаў настаўнік рускай мовы і літаратуры Макарэвіч Антон Васільевіч. У дальнейшым гэты выдатны педагог быў узнагароджаны ордэнам Леніна за значны ўклад у развіццё народнай адукацыі.

У 1952 г. школа стала сярэдняй. Першым яе дырэктарам быў выпускнік Гарочыцкай сямігодкі Цішкевіч Мікалай Паўлавіч. Праўда, праз год ён кіраўніцтва дзесяцігодкай перадаў Ткачову Івану Фёдаравічу, які ўжо меў за плячыма вышэйшую адукацыю.

У 1954 г. адбыўся першы выпуск Гарочыцкай дзесяцігодкі. Сярод першых выпускнікоў –Булаўка Анатоль Арцёмавіч, Клімаў Аляксандр Іванавіч, Аліферка Сяргей Фёдаравіч.

У 1960 г. Мікалай Паўлавіч зноў ўзначаліў родную школу і на працягу наступных 20 гадоў кіраваў ёю. Гэты педагог, яго жыццё і выкананы абавязак перад Радзімай і аднавяскоўцамі патрабуюць больш падрабязнага апавядання.

Мікалай Цішкевіч нарадзіўся 15 лістапада 1923 г. у Гарочычах. Яму яшчэ не было і сямнаццаці гадоў, калі пасля заканчэння сярэдняй школы і паскораных педагагічных курсаў пры аблана яго накіравалі настаўнічаць у в. Дзежба Беластоцкай вобласці (сёння тэрыторыя Польшчы- І.Г.). Да бацькоўскай хаты ў водпуск вярнуўся 15 чэрвеня 1941 г. А праз тыдзень пачалася вайна. Мікалай разам з калгаснікамі-аднавяскоўцамі пераправіў гурты калгаснай жывёлы цераз Дняпро, каб не дасталіся ворагу. Разам з усімі прызыўнікамі яго на фронт не забралі – сельскія настаўнікі мелі бронь. А калі немцы ўварваліся ў вёску, было ўжо позна.

Толькі юнак, які быў лідарам камсамольскай моладзі, не мог мірыцца з тым, што вораг безпакарана топча яго зямлю. Ён стаў падпольшчыкам, а затым і партызанам Калінкавіцкага партызанскага атрада імя Варашылава. А калі на гарочыцкай зямлі паявіўся маскоўскі спецатрад № 14 пад камандаваннем капітана Манзіенкі, Мікалай Цішкевіч становіцца байцом гэтага атрада, а затым і камандзірам групы. Разведка, дыверсіі, разгром варожых гарнізонаў – вось няпоўны пералік ваенных спраў, якія давялося ажыццяўляць на фронце барацьбы з акупантамі маладому педагогу.
У музеі Гарочыцкай школы беражліва захоўваецца баявая характарыстыка на яе былога дырэктара:

“Штаб партызанскага спецатрада № 14 2 снежня 1944 г.

Баявая характарыстыкана камандзіра групы спецатрада № 14

ЦІШКЕВІЧА Мікалая Паўлавіча, 1923 г.н., беларуса, адукацыя сярэдняя.

У партызанскім спецатрадзе № 14 знаходзіўся з лістапада 1942 па ліпень 1944 г.

За перыяд знаходжання ў спецатрадзе № 14 тав. Цішкевіч М.П. праявіў сябе актыўным, смелым і знаходлівым камандзірам у барацьбе з нямецкімі захопнікамі.

На камандзіра групы быў вылучаны з радавога партызана. Будучы радавым, прымаў актыўны ўдзел у крушэнні трох варожых эшалонаў, у баях па разгрому нямецка-паліцэйскіх гарнізонаў Ліпаў, Давыдаўка, у баі пры акружэнні вёскі Боруск. Выконваў шэраг спецыяльных даручэнняў камандавання атрада па забеспячэнні работы радыёстанцыі.

Камандуючы групай тав. Цішкевіч забяспечыў бесперабойнае назіранне за нямецкім гарнізонам гор. Брэст, а таксама яго група арганізавала да 9 дыверсійных актаў у гор. Брэсце, у выніку дыверсіі знішчана да 120 салдат і афіцэраў праціўніка. Падбіта і знішчана 3 аўтамашыны і дзве павозкі з жывой сілай праціўніка.

Група пад яго камандаваннем прыняла і вяла тры баі з мадзьярамі ў раёне Брэста.

Пры злучэнні з часцямі Чырвонай Арміі ў баі ён быў паранены. За добрыя баявыя дзеянні, якімі нанёс ворагу вялікі ўрон, камандаваннем спецатрада № 14 прадстаўлены да ўрадавай узнагароды.
Камандзір спецатрада № 14 капітан Манзіенка”.

Пасля вайны пра подзвігі спецатрада Манзіенкі ў сваёй кнізе “Капитан Степь уходит в разведку” расказалі савецкім чытачам В.І.Мамантаў і І.Я.Навуменка. А Мікалай Цішкевіч за праяўленыя мужнасць і гераізм быў узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны 1-й ступені, Чырвонай Зоркі і медалямі “Партызану Вялікай Айчыннай вайны 1-й ступені” і “За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне (1941-1945 гг.)”.

Двойчы паранены на вайне педагог пасля выздараўлення прасіўся на фронт, але разбуранай гаспадарцы патрабаваліся кваліфікаваныя спецыялісты. Педагога накіроўваюць у распараджэнне аблана, а тое яго — у Гарочыцкую школу. Так, з 1 верасня 1944г. Мікалай Паўлавіч пачынае настаўнічаць у роднай школе. Выкладаў ваенную справу і фізкультуру.

Затым паступіў у Мазырскі настаўніцкі інстытут, пасля – у Мінскі педінстытут. Працаваў настаўнікам гісторыі, класным кіраўніком, завучам, дырэктарам.

15 ліпеня 1999 г. у газеце “Калінкавіцкія навіны” журналіст Віктар Галайда надрукаваў артыкул, які называўся “Настаўнік”. Гэта быў невялічкі нарыс пра Мікалая Цішкевіча. Вось што напісаў тады журналіст пра дырэктара Гарочыцкай школы:

“Стаўшы дырэктарам, ён першым пытаннем, якое паставіў перад раённым кіраўніцтвам, узняў пытанне аб будаўніцтве ў Гарочычах новага будынка школы дзесяцігодкі. Прабіваў, выпрашваў, даказваў, даставаў, хадзіў “на паклоны”. Але свайго дабіўся.

І так амаль дваццаць гадоў. А акрамя ж навучальнага працэса, гаспадарчых клопатаў трэба было шмат часу аддаваць прапагандысцкай дзейнасці, дэпутацкім абавязкам. Некалькі скліканняў ён абіраўся дэпутатам раённага і сельскага Саветаў дэпутатаў, быў нязменным старшынёй участковай выбарчай камісіі”.

У 1965 г. ў Гарочыцкай школе працавала 32 настаўнікі і навучаўся 421 вучань.

Дзякуючы старанням Цішкевіча, у 1970 г. ў вёсцы быў пабудаваны новы будынак каменнай двухпавярховай прасторнай школы са шматлікімі кабінетамі, майстэрнямі, спортзалам і ўсім неабходным для арганізацыі належнага навучальна-выхаваўчага працэсу, разлічанай на 400 вучнёўскіх месцаў.

У 1960 г. за значны ўклад у развіццё народнай адукацыі Мікалай Паўлавіч быў узнагароджаны медалём “За працоўную адзнаку”, у 1968 – знакам “Выдатнік народнай асветы”, у 1970 – медалём “За доблесную працу. У гонар 100-годдзя з дня нараджэння У.І.Леніна”. У 1975 г. праца дырэктара і педагога была адзначана знакамі “Пераможца сацыялістычнага спаборніцтва” і “Ударнік IX пяцігодкі”.

Ёсць у шэрагу ўзнагарод Мікалая Цішкевіча і адна ўнікальная – юбілейная памятная медаль “50 гадоў Ю.А.Гагарыну”. Як сведчыць запіс у пасведчанні да яе:

“Камандаванне і палітычны аддзел Цэнтра падрыхтоўкі касманаўтаў імя Ю.А.Гагарына узнагароджвае Юбілейным памятным медалём “50 гадоў Ю.А.Гагарыну” Цішкевіча Мікалая Паўлавіча за вялікі ўклад у падрыхтоўку і ажыццяўленне пілатуемых касмічных палётаў.

Начальнік Цэнтра Г.Берагавы

Начальнік палітаддзела П. Клімук 19 мая 1984 г.”

Аказваецца, вучань Мікалая Паўлавіча, выпускнік Гарочыцкай школы палкоўнік Аляксандр Клімаў быў адным з вядучых спецыялістаў Цэнтра падрыхтоўкі па ажыццяўленні пілатуемых касмічных палётаў. Удзячны вучань ніколі, колькі быў жывы (на жаль, рана пайшоў з жыцця), не забываў пра родную школу і сваіх настаўнікаў.

Мікалай Цішкевіч таксама ўжо пайшоў з жыцця. Яго не стала ў 2001 г.

З 1947 і на працягу наступных 47 гадоў у Гарочыцкай школе працавала настаўніцай пачатковых класаў выпускніца гэтай школы Харлан Вольга Паўлаўна (у дзявоцтве – Маскалевіч), якую мы ўжо ўзгадвалі раней. Паколькі нярэдка ў школе не хапала настаўніцкіх кадраў, то Вользе Паўлаўне даводзілася выкладаць і рускую мову, батаніку, працаваць піянерважатай і бібліятэкарам, а заадно і харэографам.

Вольга Паўлаўна – карэнная гарачычанка. Да вайны закончыла 8 класаў. Вучылася добра, была звеннявой і важатай у піянерскім атрадзе.

Як і ўсім яе землякам, ёй нямала давялося нацярпецца ў гады вайны. Дапамагала партызанам. А пасля вызвалення ўключылася ў адраджэнне разбуранай вайной гаспадаркі. Была ўзнагароджана медалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.»

Напярэдадні яе 90-годдзя 1 снежня 2015 г. ў газеце “Калінкавіцкія навіны” дырэктар Гарочыцкага Дома культуры Віталь Кулік надрукаваў свой артыкул “Маці генерала”, у якім расказаў пра Вольгу Паўлаўну. Прывядзем урывак з гэтага аповяду:

«Скончыўшы Мазырскае педвучылішча, Вольга Паўлаўна ўсё сваё працоўнае жыццё працавала настаўніцай у родных Гарочычах. У яе працоўнай кніжцы толькі чатыры запісы: 1946 г. — прызначана настаўніцай у 1-4 кл., 1982 г. — запіс аб выхадзе на пенсію. А потым і на пенсіі Вольга Паўлаўна яшчэ год працавала настаўнікам беларускай мовы. Пра гэта таксама сведчаць адпаведныя запісы.

Вольга Паўлаўна была і актыўным удзельнікам грамадскага жыцця школы, у 1968 годзе стала членам КПСС (да гэтага часу захоўвае партыйны білет), вяла гурткі і ўдзельнічала ў мастацкай самадзейнасці.

Дзіўна, але гэтая жанчына і сёння ўсё гэтак жа цікавіцца палітыкай, тым, што адбываецца ў свеце і ў суседняй Украіне. Цяпер ужо з палачкай, але бадзёра ходзіць у краму, зазірае ў бібліятэку. На пытанне аб афармленні ў дапамогу сацработніка, яна махае рукой: «А я што буду рабіць? Ды і дзеці мяне не забываюць!»

А дзеці Вольгу Паўлаўну і на самай справе не забываюць. Іх у яе – чацвёра: дзве дачкі і два сыны. Усе дастойныя, працавітыя. Але асаблівы гонар маці — малодшы сын Віктар, які ў 1978 годзе скончыў Краснадарскае вышэйшае ваеннае вучылішча (ваенны інстытут).

Прысвяціўшы сваё жыццё абароне Радзімы, Віктар Сцяпанавіч зарэкамендаваў сябе граматным і дысцыплінаваным афіцэрам. А скончыўшы Вышэйшую ваенную Акадэмію, займаў розныя камандныя пасады. Даслужыўся да высокага звання генерал-маёра і быў прызначаны на пасаду начальніка Краснадарскага ваеннага інстытута, таго самага, з якога і пачалося яго воінскае жыццё”.
Для многіх дзясяткаў выпускнікоў Гарочыцкай школы Вольга Паўлаўна назаўсёды застанецца іх першай настаўніцай, бо яна была сапраўдным майстрам сваёй справы, чалавекам, які быў шчаслівы сваёй працай.

Шчасліва склалася і асабістае жыццё Вольгі Паўлаўны. У 1947 г. яна выйшла замуж за аднавяскоўца Харлана Сцяпана, з якім пражыла душа ў душу 42 гады. Яе старэйшая дачка Святлана, якая нарадзілася ў 1948 г., працавала фельчарам-акушэрам Бабровіцкай бальніцы. Дачка Людміла, якая з’явілася на свет у 1951г., працавала старшым інжынерам у праектным інстытуце ў г. Мінску. Сын Уладзімір (1953 г.н.) застаўся ў роднай вёсцы, працаваў у мясцовым саўгасе. Малодшы Віктар (1957 г.н.), як ужо сказана вышэй, стаў генералам.

Выпускнік школы 1978 г. Леанід Чарнякоў успамінае: “У школе нас навучалі: Шыкін Сцяпан Данілавіч — матэматыцы, Яроміна Тамара Іванаўна – хіміі, Баўсуноўская Людміла Аляксандраўна – рускай мове і літаратуры, Ткачова Любоў Дзянісаўна – біялогіі”.

У 1985 г. кіраўніком Гарочыцкай школы быў прызначаны матэматык па адукацыі Аляксей Кажадуб, які змяніў на дырэктарскім пасту заўчасна пайшоўшага з жыцця Васіля Врабія.

Аляксей Андрэевіч нарадзіўся ў першы пасляваенны год у в. Марцінавічы Даманавіцкага раёна. Закончыў Казанскую сямігодку, а сярэднюю адукацыю атрымаў у Саснова-Борскай сярэдняй школе.

Хлапец марыў стаць доктарам, таму адразу ж пасля атрымання атэстата сталасці накіраваўся на іспыты ў Гродзенскі медыцынскі інстытут. На жаль, фартуна ў той час была не на яго баку. Не хапіла юнаку прахаднога бала, каб стаць студэнтам медыцынскага інстытута. Крыху пажурыўся Аляксей ды і падаўся ў прафесійна-тэхнічнае вучылішча набываць рабочую спецыяльнасць.

Затым была армія. Служыў у ракетных войсках у Астраханскай вобласці. Байца, які меў атэстат з добрымі і выдатнымі адзнакамі, адразу ж адабралі ў аператары ручнога навядзення. За тры гады службы сяржант Кажадуб зарэкамендаваў сябе як выдатны спецыяліст і добры салдат. Яго прынялі ў партыю і накіравалі для паступлення ў Ленінградскую ваенна-палітычную акадэмію. Толькі зноў фартуна павярнулася да яго бокам: камандаванне нешта наблытала і дакументы салдата спазніліся ў акадэмію на адзін дзень.

Бацькі-камандзіры прапаноўвалі сяржанту варыянты іншых ваенных устаноў, але Аляксей рашыў ісці сваім шляхам па жыцці. У 1968 г. ён стаў настаўнікам геаграфіі і фізкультуры Каранёўскай школы. Праз два гады перавёўся ў Калінкавіцкі раён, у Будскую васьмігодку, дзе да яе закрыцця адпрацаваў чатыры гады. За гэты час ён завочна скончыў Мінскі педінстытут і атрымаў спецыяльнасць настаўніка матэматыкі.

Чатыры гады Аляксей Андрэевіч выкладаў матэматыку ў Калінкавіцкім вучылішчы меліяратараў, а затым атрымаў прапанову заняць пасаду метадыста, лічы намесніка дырэктара станцыі юных тэхнікаў у Калінкавічах. На гэтай пасадзе і праявіўся арганізацыйны талент здольнага педагога і кіраўніка. Станцыя юных тэхнікаў пачала арганізоўваць выставы-паказы, спаборніцтвы картынгістаў і матацыклістаў, выхаванцы станцыі пачалі прымаць актыўны ўдзел у абласных і рэспубліканскіх спаборніцтвах. Пра дзейнасць станцыі загаварылі не толькі ў педагагічных колах горада і раёна. Вось таму загадчык райана Міхаіл Малашчанка і прапанаваў Кажадубу ўзначаліць Гарочыцкую школу, калі там наспела патрэба.

— Калі я ў верасні 1985 г. ўпершыню пераступіў ганак Гарочыцкай школы, — успамінае Аляксей Андрэевіч, — у ёй займалася каля 400 вучняў. Акрамя ўраджэнцаў Гарочыч і навакольных вёсак у школе вучылася шмат дзяцей ваенных з Бабровіч, частка з якіх (прапаршчыкі – І.Г.) мелі ўласнае жыллё ў Гарочычах і ў пасёлку Гарочыцкі, а многія здымалі кватэры.

Школа займалася ў дзве змены. Завучам працавала высокаадукаваны педагог і цудоўны чалавек, фізік па спецыяльнасці Карпенка Алла Ануфрыеўна. Фізіку вяла Устаўшчыкова Таццяна Іванаўна. Яна ж была і загадчыцай вячэрняй школы, у якой маглі атрымаць сярэднюю адукацыю тыя дарослыя і рабочыя людзі, якія па нейкіх прычынах яе не атрымалі ў свой час.

Хімію — біялогію вяла Севярын Марыя Паўлаўна. Яна ж затым працавала і завучам. Замежную мову выкладала Новік Зінаіда Ануфрыеўна, працоўнае навучанне – Карпенка Леанід Дзмітрыевіч.

Цішкевіч Міхаіл Паўлавіч быў ўжо на пенсіі, але яшчэ два гады пры мне выкладаў гісторыю. Потым яго змяніў Уладзімір Іларыёнаў, які пры Цішкевічу працаваў у школе настаўнікам фізкультуры.

Беларускую мову ў школе вялі: Шанько Клаўдзія Ільінічна, пачатковыя класы – Булаўка Ганна Фёдараўна, Місевіч Клара Аляксандраўна, Назаранка Валянціна Дзмітрыеўна, Толкач Людміла Іванаўна, Чайкоўская Тамара Сяргееўна. Пачатковую ваенную падрыхтоўку і ўрокі фізкультуры вёў Кабраль Юрый Міхайлавіч. Школьным бібліятэкарам працавала Шарай Тамара Іванаўна.

Не паспелі мы закончыць 1985/1986 навучальны год, як здарылася аварыя на Чарнобыльскай АЭС. Трэба сказаць, што гэта падзея наклала свой адбітак на далейшае жыццё нашай школы. Хаця Гарочыцкая школа і не ўваходзіла ў зону забруджання радыёнуклідамі, штогод па два разы на год мы пачалі вывозіць сваіх выхаванцаў на аздараўленне за межы Беларусі. Нашы школьнікі пабылі на адпачынку і ў Расіі, і ў Прыбалтыцы, і, нават, у Германіі. І трэба адзначыць, што вялікая заслуга ў гэтым належыць майму намесніку па выхаваўчай рабоце Гарысту Івану Пятровічу. Разам з ім мы правялі вялікую работу і па ўздыму фізкультурна-аздараўленчай работы ў навучальнай установе.

Пасля аварыі на ЧАЭС у Гарочычы эвакуіравалі сем’і з Нараўлянскага раёна. У школу прыбылі вопытныя настаўнікі з Нараўляншчыны: матэматык Сямітка Надзея Дзмітрыеўна і настаўнік рускай мовы і літаратуры Чаркоўская Вольга Рыгораўна.

У школе была добра арганізавана вытворчае навучанне, а таксама падрыхтоўка ўласных кадраў. Многія выпускнікі школы вярнуліся ў яе сцены пасля заканчэння вузаў ужо ў якасці настаўнікаў. У іх ліку Севярын Святлана Аляксееўна, Жукаў, Кужэлка і іншыя.

У сярэдзіне 90-х мы пайшлі на эксперымент. Са згоды кіраўніцтва раённага аддзела адукацыі Гарочыцкая школа тры гады працавала па індывідуальнай навучальнай праграме. Гэта дазволіла нам увесці дадаткова 24 гадзіны вучэбнай нагрузкі, за кошт якой мы павялічылі заняткі фізкультурай, матэматыкай, рускай мовай, адкрылі гурткі выяўленчага мастацтва, харэаграфіі, музыкі.

Многае, што мы задумвалі і рэалізоўвалі падчас майго дырэктарства, удавалася за кошт належнай падтрымкі з боку кіраўніцтва саўгаса “Калінкавіцкі”, які ўзначальваў Дулуб Алег Іванавіч, ільнозавода, якім кіраваў Іосіф Паўлавіч Мацука, і іншых устаноў і арганізацый, якія працавалі ў Гарочычах.

Саўгас, напрыклад, набыў для школы на Гомсельмашы два спартыўных комплексы, пабудаваў цяпліцу, пастаянна аказваў матэрыяльную дапамогу ў матэрыяльна-тэхнічным забеспячэнні школы метадычнымі дапаможнікамі, інвентаром, сродкамі тэхнічнага навучання. Па выніках кожнай чвэрці, тыя школьнікі, якія заканчвалі яе на “выдатна”, атрымлівалі ад саўгаса грашовыя стыпендыі. Гэта быў вялікі стымул для таго, каб дзеці стараліся вучыцца больш рэзультатыўна.

Вялікую дапамогу саўгас аказваў школе і ў арганізацыі бясплатнага харчавання школьнікаў, заробку грошай на пазабюджэтны рахунак школы. Сталовая ў Гарочыцкай школе была школьнай, а не адносілася, як у іншых, да аб’яднання грамадскага харчавання. Нашы дзеці мелі харчаванне, якое адпавядала ўсім санітарным і фізіялагічным нормам.

На жаль, пасля вываду з Бабровіч воінскіх часцей і адпаведна пераезду на новае месца службы і месцажыхарства ваенных і іх сем’яў, колькасць вучняў у Гарочычах скарацілася да 120.

Аляксей Кажадуб працаваў у Гарочыцкай школе па 2004 год, да выхаду на пенсію. Апошнія тры гады – у якасці настаўніка. Гэты кіраўнік шмат зрабіў па арганізацыі і прапагандзе здаровага ладу жыцця, арганізацыі аздараўленчай, турыстычнай і фізкультурна-масавай работы ў школе, пашырэнню яе матэрыяльна-тэхнічнай базы.

З 2000 г. школу ўзначаліла ўраджэнка в. Саланік Калінкавіцкага раёна, выпускніца Насавіцкай школы і Мазырскага педінстытута Цімашэнка Валянціна Рыгораўна, якая ў 1986 г. па размеркаванні прыбыла ў Гарочычы, каб выкладаць беларускую мову і літаратуру, і вось ужо 30 гадоў працуе ў гэтай навучальнай установе: спачатку настаўнікам, затым – намеснікам дырэктара па выхаваўчай рабоце, а цяпер — дырэктарам.

Намеснікам дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце працуе настаўнік рускай мовы і літаратуры Гамлінская Святлана Васільеўна.

З 1964 г. у Гарочычах пражывала сям’я настаўнікаў Карпенка Леаніда Дзмітрыевіча і Алы Ануфрыеўны. На жаль, Алы Ануфрыеўны ў 2014г. не стала, а Леанід Дзмітрыевіч пераехаў на новае месца жыхарства да дачкі Ірыны.

Педагагічны стаж Алы Ануфрыеўны налічвае 42 гады. Нарадзілася яна ў 1936 г. ў Мінску ў сям’і педагогаў. З 1938 па 1941 г. яна пражывала ў Рагачове, дзе яе бацька Нікіцін Ануфрый Сцяпанавіч працаваў рэктарам Рагачоўскага настаўніцкага інстытута. У час вайны сям’я знаходзілася ў эвакуацыі ў Арэнбуржскай вобласці. А ў 1944 г. яе бацьку назначылі рэктарам Мазырскага педінстытута, які ў 1959 г. закончыла і яна сама, атрымаўшы спецыяльнасць настаўніка фізікі.

На працу Алу Ануфрыеўну накіравалі ў в. Нахаў Калінкавіцкага раёна. Там яна працавала настаўнікам матэматыкі, завучам школы. Там выйшла замуж за мясцовага хлопца і нарадзіла дачку Ірыну.

Леанід Дзмітрыевіч, які нарадзіўся ў 1935 г., пачаў працаваць з 16 гадоў. Спачатку – загадчыкам мясцовага клуба, затым – вадзіцелем у сельскім савеце. З 1961 г. працаваў у школе: выкладаў маляванне, спевы і музыку. У 1964 г. маладая сям’я пераехала на пастаяннае месца жыхарства ў Гарочычы. Ала Ануфрыеўна стала працаваць настаўнікам фізікі і завучам. Тут у іх нарадзілася малодшая дачка Алена.

Леанід Дзмітрыевіч у 1968 г. закончыў Гомельскае музычнае вучылішча, а ў 1984 г. — завочна факультэт агульнатэхнічных дысцыплін Мазырскага дзяржпедінстытута. Доўгі час працаваў настаўнікам працы. Яго вучні неаднаразова станавіліся пераможцамі раённых конкурсаў па працоўнаму навучанню. Педагагічны стаж Леаніда Карпенкі – 38 гадоў.

Па бацькоўскай сцежцы пайшлі і дочкі, якія з залатымі медалямі закончылі Гарочыцкую школу: Ірына закончыла філасофскі факультэт БДУ і працуе ў Гарадоцкім сельскагаспадарчым каледжы; Алена закончыла Маскоўскі дзяржпедінстытут і працуе настаўнікам гісторыі і замежнай мовы ў г. Дзедаўск Маскоўскай вобласці.

Педагагічную дынастыю Карпенкаў працягвае іх унучка, дачка Ірыны Вікторыя, якая працуе настаўніцай замежных моў.

У педагагічным калектыве школы доўгія гады працавалі педагогі: Зіновіч Алена Цярэнцьеўна, Магонава Клаўдзія Ільінічна, Магонаў Міхаіл Іванавіч, Цімафеева Алена Ігнатаўна.

Гарочычы далі пуцёўку ў дарослае жыццё многім таленавітым людзям.

Напрыклад, сярод ураджэнцаў вёскі, а дакладней пасёлка Гарочыцкі, ёсць яшчэ адзін генерал – Сімчанкоў Алег Віктаравіч. Нарадзіўся ён тут, 10 сакавіка 1963 г.

У 1986 г. закончыў Куйбышаўскі політэхнічны інстытут па спецыяльнасці «Інжынер-электрык». У 2001 г. скончыў Маскоўскую акадэмію кіравання МУС Расіі.

Працаваў у выпраўленчых установах Самарскай вобласці. З 2004 г. — намеснік начальніка Галоўнага ўпраўлення Федэральнай службы выканання пакаранняў РФ (ГУФСВП) па Пермскаму краю. У снежні 2010 г. прызначаны кіраўніком ГУФСВП па Рэспубліцы Мардовія.

11 верасня 2014 г. генерал-маёр унутранай службы Алег Сімчанкоў Указам Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі прызначаны начальнікам Галоўнага ўпраўлення Федэральнай службы выканання пакаранняў па Прыморскаму краю.

Многія выпускнікі Гарочыцкай школы працавалі, альбо працягваюць працаваць на кіраўнічых пасадах. Напрыклад, Чарнякоў Уладзімір Міхайлавіч доўгі час працаваў намеснікам інстытута Белгіпразем у Мінску. Грышчанка Сяргей Дзмітрыевіч працуе начальнікам чыгуначнай станцыі Калінкавічы, Цітоў Уладзімір Пятровіч – начальнікам чыгуначнай станцыі – у Расіі, Кісялёў Максім Андрэевіч – начальнікам землеуладкавальнай службы Мазырскага райвыканкама, Назаранка Ігар Леанідавіч – начальнікам ДАІ Калінкавіцкага РАУС.

Бадай, няма ніводнай галіны народнай гаспадаркі, у якой бы не працавалі выпускнікі Гарочыцкай школы. Вось, напрыклад, што расказвае пра сваіх аднакласнікаў – выпускнікоў школы 1966 г. стараста класа, цяпер ужо пенсіянер, жыхар Гарочыч Сцепановіч Пётр Міхайлавіч:

“ Я ў 1964 г. закончыў 8 класаў Гарочыцкай школы і паступіў ў Магілёўскі будаўнічы тэхнікум. Мае ж аднакласнікі прадоўжылі вучобу ў мясцовай школе. Зіновіч Міхаіл Міхайлавіч, напрыклад, закончыў Пушкінскае ваенна-палітычнае вучылішча, даслужыўся да падпалкоўніка. Каваленка Мікалай Уладзіміравіч ўсё жыццё вадзіў пасажырскія цягнікі, ганаровы чыгуначнік. Чарнякоў Леанід Апанасавіч быў дырэктарам цяплічнай гаспадаркі “Крынічнае” ў Мазырскім раёне, на жаль, два гады назад яго не стала. Чарнякова Наталля Піліпаўна працавала юрыстам у Калінінградзе. Тарасевіч Наталля Яўгенаўна была загадчыцай дзіцячага садка на Сахаліне. Іншыя аднакласнікі таксама дастойна працавалі кожны на сваім месцы”.

Сёння ў дзяржаўнай установе “Гарочыцкая школа-сад”, менавіта такі статус мае гэта навучальна-выхаваўчая ўстанова з 1 верасня 2015 г., навучаецца 65 вучняў і выхоўваецца 13 дашкольнікаў. Ва ўстанове працуе 18 педагогаў, трое з якіх з’яўляюцца выпускнікамі школы. Гэта настаўнік беларускай мовы і літаратуры Кошчыц Святлана Аляксееўна, настаўнік пачатковых класаў Харлан Наталля Аляксандраўна і настаўнік фізікі Кужэлка Юрый Міхайлавіч.

І, канешне, завяршаючы размову пра ўстанову, якая дае старт у дарослае жыццё, нельга не ўспомніць пра гісторыю дзіцячага садка, які аб’ядналі са школай у адну ўстанову ў мінулым годзе.

Дзіцячы сад “Бярозка” быў адкрыты ў Гарочычах 2 чэрвеня 1985 г. Будынак дзіцячага садка быў узведзены па тыпавым праекце, і з дня адкрыцця належаў саўгасу “Калінкавіцкі”.

Першай загадчыцай сада была вопытны педагог, майстар педагагічнай працы, вялікі энтузіяст дашкольнага выхавання і проста цудоўны чалавек, адзначаны за плённую працу шматлікімі ўзнагародамі, Зіновіч Ала Яфімаўна.

Змяніла яе Магонава Людміла Сцяпанаўна.

З 1 кастрычніка 1998г. Гарочыцкі дзіцячы сад перадалі на баланс раённага аддзела адукацыі.

У красавіку 1999 г. дашкольную ўстанову ўзначаліла Хаменя Эла Джамілаўна. А ў 2000 г. Гарочыцкі дзіцячы сад стаў пераможцам раённага спаборніцтва сярод дашкольных устаноў раёна. У гэты ж год ён заняў 2-е месца ў раённым фестывалі мастацтваў “На мяжы стагоддзяў”.

Са жніўня 2004 г. сад узначальвала Ісаева Любоў Аляксандраўна.

Са дня свайго адкрыцця дашкольная ўстанова была разлічана на 50 месцаў. Было тры групы. Але ў сувязі з памяншэннем дзяцей і будаўніцтвам у Гарочычах аграгарадка ў 2005 г. палову будынка дзіцячага сада пераабсталявалі пад спартыўны комплекс.

Творчыя людзі

Ёсць сярод выпускнікоў Гарочыцкай школы і свае паэтка і пісьменнік. Гэта Крупіна Святлана Уладзіміраўна (Яўсеенка – у дзявоцтве) і Кулік Віталь Яфімавіч.

Нарадзілася Святлана Яўсеенка ў 1953 г. ў пасёлку Гарочыцкі ў сям’і рабочых. У школу пайшла ў 1961 г. Пасля заканчэння дзесяцігодкі паступіла на філалагічны факультэт Беларусскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Па заканчэнні працавала настаўнікам рускай мовы і літаратуры.

Вершы пачала пісаць яшчэ ў час школьнай вучобы. Піша на рускай мове. Тэматыка яе твораў самая разнастайная: ад грамадзянскай да любоўнай лірыкі. Як гаворыць сама Святлана Уладзіміраўна: “Мае вершы – мой дзённік”.

Многія яе творы прысвечаны малой Радзіме – Гарочычам, мясцінам, у якіх нарадзілася і з якіх пайшла ў дарослае жыццё. Адзін з яе вершаў так і называецца “Моей малой родине”.

Моей малой родине

Белый дом на опушке леса,
И цветущих акаций стена;
Алый бархат заката чудесен,
Манит свежестью рос седина.
Каждой клеточкой я вдыхаю
Ароматы цветущих трав,
И от нежности замираю,
Соловьиную трель услыхав.
Ах, какие коленца выводит
Соловей на рассвете у нас!
Птичий хор свою песню заводит —
О любви каждой птахи рассказ.
И ласкает теплом своим солнце
Полосу колосящейся ржи,
К нам заглядывает в оконце,
На полу ярким бликом лежит.
Опрокинулось небо на землю:
Словно гжельской лазури мазки,
Лен цветет; голубою метелью
Разметались вокруг васильки.
Под ногами шуршит подорожник,
Будто мягкий ковер, мурава.
По тропинке иду осторожно,
Лишь траву приминая едва.
Скоро полдень, а солнце в зените
Раскалило песок добела:
И томится повилика в жите,
И устало хлопочет пчела.
Все застыло. От летнего зноя
Каждый ищет тенистый листок,
И спасается все живое
В свой укромный родной уголок.
Вот и мне от невзгод и напастей
Так и хочется ткнуться в траву,
На минуту забыться от счастья,
Что я родиной малой зову.

Ёсць сярод яе твораў і верш пад назвай “Воспоминания детства”.

Воспоминания детства

Картины детства трепетно грустны,
В них — словно взгляд из Зазеркалья:
И равно дорог кустик бузины,
И полевой цветок «иван-да-марья».
И земляничным запахом манит
Зеленый островок в бору сосновом.
Мне кажется, что запах тот хранит
Мое сознанье в измеренье новом.
Поляна ярким светом залита,
И все кругом живет, любовью дышит:
Порханье бабочек, букашек суета,
И ветерок чуть слышно сень
листвы колышет.
Я с жадностью смотрю
в сей странный мир,
Пытаюсь разобраться что есть силы:
Какою пищею скворец кормил
Своих детенышей бескрылых.
Мне интересно все: рассвет, закат,
И мост из радуги на горизонте,
Гроза, вернувшаяся вдруг назад,
Чудесный летний дождь и солнце.
Вот я бегу по лужам дождевым,
Ловлю серебряные нити;
Пар от земли исходит, словно дым…
О, сколько впечатлений и открытий!
Я окунаюсь в детство каждый раз,
Когда невыносимо трудно,
Иль наступает испытанья час —
Ночь напролет прождешь
прихода утра.
Я бережно воспоминания храню,
Я их лелею, нежу и балую;
Не дам погаснуть этому огню —
Ведь не прожить мне жизнь иную.

У Гарочыцкай школе, якую закончыла Святлана Уладзіміраўна, і дзе працавала педагогам-псіхолагам, захоўваюцца і яе празаічныя ўспаміны аб роднай вёсцы гадоў дзяцінства.

“Аб гісторыі сваёй роднай вёскі магу расказаць дакладна толькі тое, што я памятаю са сваіх юнацкіх успамінаў, — напісала Святлана Уладзіміраўна. – Магу расказаць толькі тое, што памятаю з дзяцінства, што запомніла з расказаў майго дзеда і бабулі, бацькі, мясцовых жыхароў.

Мой дзед Яўсеенка Іван Мацвеевіч, 1902 г.н., расказваў, што Гарочычы да вайны былі больш падобны на хутарскія гаспадаркі. У вёсцы людзі жылі паўз раку Абедаўку і ўсцяж сучаснай вуліцы Савецкай.

На станцыі стаяла некалькі асобных дамоў. Але тут знаходзіўся льнозавод, які ў вайну падарвалі, хлебапекарня, лесапілка.

Чыгуначны вакзал у вайну таксама падарвалі (знаходзіўся за будынкам сучаснага вакзала). Пасля вайны пачалі будаваць цагляны будынак новага вакзала за пасадкай, але ўзвёўшы яго першы паверх, будынак пакінулі недабудаваным.

На месцы лесапасадкі, якая раскінулася паўз сцяжынку, па якой людзі ідуць да цягнікоў, знаходзяцца могілкі нямецкіх салдат.

Не ведаю, чаму на іх пасадзілі лес? Відаць, каб сцёрці з твару зямлі страшную памяць аб вайне. А памяць гэта дае пра сябе ведаць вельмі доўга. Памятаю, як у соснах, якія раслі побач з домам, знаходзілі асколкі і кулі, калі рубалі лучыну. Вельмі часта пры распілоўцы дрэў піла натыкалася на засеўшыя ў іх асколкі снарадаў. Такія дровы ў печы трашчалі, а часам у полымі разрываліся засеўшыя ў дрэвах кулі. Гэта было страшна. Маці заўсёды ў час распальвання печы адганяла, каб засцерагчы нас ад непрыемнасцяў. З-за гэтых разрываў печ пастаянна трэскалася. Так працягвалася недзе да сярэдзіны 60-х гадоў, а можа і болей. І дзіўнага ў гэтым нічога не было, бо ўвесь лес у нас быў поўнасцю зрэзаны акопамі і варонкамі ад разрываў вялікіх і малых бомб. Мы ў гэтых варонках збіралі белыя грыбы, якіх расло вялікае мноства.

Што датычыцца ваенных пахаванняў, то, па расказах старажылаў, памятаю, што пасля вызвалення Гарочыч сталі сабіраць загінуўшых у адну агульную магілу за чыгуначным палатном на ўскрайку лесу. Іх складвалі штабелямі, перакладваючы кожны новы рад сасновымі галінкамі. Гэта расказвалі Тарасевічы, якія дапамагалі ў пахаванні байцоў.

У вёсцы знаходзілася школа – доўгі драўляны будынак, у якім да рэвалюцыі знаходзілася земскае народнае вучылішча, а падчас вайны – нямецкі шпіталь, пасля вызвалення – савецкі шпіталь.

На самым высокім месцы за рэчкай мясціліся могілкі, у цэнтры якіх знаходзілася драўляная царква, якую разбурылі прыкладна ў 1964-65 гг. Царква была невялічкай, з купалам гатычнага стылю. Памятаю, што ў царкве былі слупы, якія мы ўпрыгожвалі да царкоўных святаў дзеразой і папяровымі кветкамі. Мне здаецца, што знешне яна была падобна на Юравіцкую драўляную царкву.

Што датычыцца старажытнасцяў, то яшчэ школьніцай я стала сведкай, як нашы школьнікі літаральна на прышкольным участку знайшлі каменную сякеру, скрабкі і каменныя наканечнікі для стрэл. Усё гэта аддалі дырэктару школы Цішкевічу Мікалаю Паўлавічу, які быў гісторыкам і мог правільна ацаніць знаходкі. Думаю, што знойдзеныя прадметы былі не адзінымі ў нашых месцах”.

Творы гарочыцкай паэткі друкаваліся ў Калінкавіцкай раёнцы, часопісе «Вестник» АСБ «Беларусбанк» у 2004 г., зборніку вершаў аўтараў Калінкавіччыны «И волшебство, и вдохновенье» ў 2008 г., альманаху конкурса «Золотая сторофа» №2,3, 2009 г.

Святлана Уладзіміраўна — шматлікі пераможца раённых і абласных паэтычных конкурсаў. Зараз яна з’яўляецца кіраўніком паэтычнага клуба «Бумеранг» у г. Калінкавічы.

Віталь Кулік нарадзіўся ў 1962 г. у суседняй з Гарочычамі вёсцы Рудзенька. У 1979 г. закончыў Гарочыцкую школу, а наступныя два гады, як і большасць юнакоў прызыўнога ўзросту, служыў тэрміновую службу ў радах Савецкай Арміі.

Пасля дэмабілізацыі паступіў у Гомельскае тэхнічнае вучылішча № 21. 1984 год стаў для Віталя знакавым. У гэты год ён закончыў вучылішча і атрымаў спецыяльнасць тэлемайстра, паступіў у Гомельскі політэхнічны інстытут, ажаніўся, у яго нарадзілася дачка, ён пакінуў інстытут і паступіў на звыштэрміновую ваенную службу.

У 1987 г. закончыў Калінінградскае ваеннае авіяцыйнае тэхнічнае вучылішча. Служыў у авіацыі. Пасля расфарміравання воінскай часці ў Бабровічах з 1994 г. працаваў у Калінкавіцкім раённым аддзеле культуры, з 1999 г. – загадчык Гарочыцкага сельскага клуба.

У снежні 2014 г. Віталь Кулік дэбютаваў у абласным літаратурным конкурсе імя Кірылы Тураўскага з раманам “Ведьма полесская” і стаў пераможцам конкурсу ў намінацыі “Адкрыццё году”.

Вось што з гэтай нагоды напісаў член Саюза пісьменнікаў Беларусі, вучоны сакратар Гомельскай абласной універсальнай бібліятэкі Юрый Максіменка:

“Адкрыў для сябе невядомае да гэтага часу імя ў літаратуры – Віталь Кулік. Гэты факт можна назваць громам сярод яснага неба – ніхто раней не ведаў пра існаванне такога аўтара і раптам ён прадэманстраваў свету незвычайны раман. Мабыць, гэта адзін з самых прыкметных празаічных твораў, напісаных літаратарамі Гомельшчыны.

Добрая мастацкая мова, нейкі містычны флёр і займальны сюжэт, уласцівыя раману, дзеянне якога адбываецца ў вядомых мясцінах – на тэрыторыі цяперашніх Калінкавіцкага і Петрыкаўскага раёнаў. Аўтар добра арыентуецца ў тэме, аб якой піша – ярка і па-мастацку апісаны побыт простага люду, яго звычаі і абрады.

Аўтар трымае ў напружанні да апошняй старонкі рамана. І развязка, вельмі нечаканая, – таксама, як гром сярод яснага неба: ведзьмай палескай аказваецца тая, якую зусім не падазраеш!!! Толькі адзін намёк (сцэна вянчання) дазваляе зрабіць выснову, кім на самой справе была выбранніца галоўнага героя рамана Прохара Чыгіра.

Мова рамана кінематаграфічная – чытаеш і ўяўляеш кожнага героя: сям’ю Чыгіроў, панскія сем’і Вайхоўскіх і Хількевічаў, ведзьму Серафіму і яе дачку-прыгажуню Сцешу…

Ярка, з гумарам выпісаны вобраз вясковага апавядальніка дзеда Лявона. Калі чытаеш апісанне купальскай ночы, ствараецца эфект прысутнасці – здаецца, што становішся сведкам усяго таго, што адбываецца. Пранікненне чытача ў сюжэт рамана – у гэтым прывабнасць і каштоўнасць твора”.
Зараз Віталь Яфімавіч працуе над новым раманам “Волколак”, які запланаваны ім як працяг “Ведьмы полесской”. А ўвогуле, у яго шмат творчых задум.

Іван ГАРЫСТ.